„Ik schrik van deze aantallen”, reageert directeur van Bond tegen vloeken Kees van Dijk op de resultaten van het Kinderboekenonderzoek, dat woensdag werd gepresenteerd. De Bond tegen vloeken neemt jaarlijks de kinderboeken onder de loep. Omdat het bestuderen van alle verschenen boeken niet haalbaar is, beperkt de stichting zich tot de door vakjury’s bekroonde boeken. Het gaat om boeken die met een Zilveren Griffel of een Vlag en Wimpel zijn bekroond en om boeken die van de Kinderjury een prijs hebben gekregen.

Een van de opvallendste uitkomsten: na een neergaande lijn tot 2017 neemt het aantal vloeken en grove woorden in kinderboeken weer fors toe. Het jaar 2020 spant de kroon: 63 procent van de onderzochte boeken bevat grof taalgebruik, ten opzichte van 40 procent in 2019 en 23 procent in 2018.

„Deze grote groei stemt tot nadenken”, zegt Van Dijk. „Lezen is belangrijk voor kinderen. Als ze zo geconfronteerd worden met deze woorden, is dat schokkend.”

Het aantal religieuze vloeken in de kinderboeken is verdubbeld ten opzichte van 2019. In 11 van de 27 boeken (41 procent) komen religieuze vloeken –misbruik en verbasteringen van Gods Naam– voor; in 2019 was dit nog 20 procent. De grootste vloek kwam vorig jaar maar 1 keer voor, nu 35 keer. „Als je alles bij elkaar optelt, kom je op 180 religieuze scheld- en vloekwoorden. Daar ben ik van geschrokken.”

De Bond tegen vloeken richt zijn onderzoek bewust op kinderboeken. „Uit eigen ervaring weet ik dat kinderen woorden snel oppikken. Afleren is lastiger dan aanleren.”

Een verklaring voor de toename in het aantal grofheden heeft Van Dijk niet. Er zijn wel plannen om met schrijvers in gesprek te gaan. „Ik wil ze graag vragen waarom ze hun boeken zo schrijven.”

Het onderzoek –dat op geen enkele manier een literair oordeel geeft– kan volgens de Bond functioneren als een eye-opener. „We zouden graag zien dat de genoemde jury’s bij hun oordeel rekening houden met de mate waarin grof taalgebruik voorkomt in het kinderboek”, aldus het rapport.

Gekwetst

Een van de boeken die eruit springen in het onderzoek is ”Dor” van Neal en Jarrod Shusterman. Met name het aantal religieuze vloeken in dit boek valt op. In een reactie geeft redacteur Jolien Savalle van uitgeverij Fantoom aan te begrijpen dat sommige mensen zich gekwetst voelen door dit taalgebruik. „Zeker gelovige mensen.”

Ze benadrukt dat Fantoom alleen vertaalde boeken uitgeeft. „Daarbij blijven we graag zo dicht mogelijk bij het origineel.” In het geval van ”Dor” is veel overlegd met de schrijver, weet Savalle. Daaruit bleek dat dit de woordkeus is waarmee de auteur zijn boodschap wil overbrengen. „De actuele inhoud van het boek, over klimaatverandering, was voor ons belangrijker dan het woordgebruik.”

De vraag is of jongeren in aanraking moeten komen met dergelijk grof taalgebruik. Savalle vindt dat een moeilijke kwestie. „Op zich liever niet. Maar ik denk dat ze er toch wel mee geconfronteerd worden. In de maatschappij zijn zulke woorden ook te horen. We proberen een bepaalde doelgroep aan het lezen te krijgen, bij wie dat al moeilijk gaat. Dat wil je doen met aansprekende boeken, in hun spreektaal. Waarmee ik niet wil zeggen dat boeken zonder grove woorden meteen braaf zijn.”

Op boeken in de bibliotheek wordt door middel van icoontjes een leeswaarschuwing gegeven: een spinnetje staat bijvoorbeeld voor een eng boek. Savalle ziet er wel iets in om dit door te trekken naar nieuwe boeken. „Op boeken in de boekhandel staat nu alleen een leeftijdscategorie. Het toevoegen van icoontjes zou wat mij betreft een optie zijn.”

In RD Outside gaat Francina met de Bijbelse ‘Tien Geboden’ de straat op. Het derde gebod zegt: "Gij zult den naam des HEEREN uws Gods niet ijdellijk gebruiken…” Wat vinden Barnevelders van het vloekverbod in hun dorp?