Rusesabagina kreeg in het buitenland een heldenstatus na de volkerenmoord in 1994, waarbij zo’n 800.000 mensen het leven verloren. Hij is deze week echter opgepakt in Rwanda. Zijn familie zegt dat hij niet uit vrije wil is teruggekeerd naar zijn thuisland. „We denken dat hij is ontvoerd”, zei een woordvoerder. Rusesabagina woont al tientallen jaren in het buitenland.

De Rwandese autoriteiten hebben alleen gezegd dat Rusesabagina „dankzij internationale samenwerking” kon worden aangehouden. Het is nog onduidelijk waar dat precies gebeurde en hoe hij is uitgeleverd. Hij wordt in zijn thuisland onder meer verdacht van steun aan gewapende groepen.

De Britse politicoloog en Rwandakenner Timothy Longman weet dat de verhoudingen tussen Rusesabagina en het regime van na de genocide al snel verstoord raakten. In persoonlijke gesprekken vertrouwde de hotelmanager hem toe hoezeer hij zich zorgen maakte over het autoritaire gedrag en „anti-Hutuchauvinisme” van het regime na de genocide. Longman: „In 1996 bombardeerden Rwandese troepen bijvoorbeeld vluchtelingenkampen over de grens in de Democratische Republiek Congo, toen nog Zaïre, waarbij vluchtelingen werden teruggedreven naar Rwanda.”

Longman: „Er is grote frictie ontstaan tussen Rusesabagina en de regering van Paul Kagame. In Rusesabagina’s autobiografie staat stevige kritiek op het regime dat na de genocide aan de macht kwam. Als gevolg daarvan begon het regime, aangevoerd door het Rwandees Patriottisch Front (RPF) een smeercampagne om zijn reputatie onderuit te halen. Overlevenden van Mille Collines werden steeds kritischer over zijn handelen tijdens de genocide. Zo vroegen ze zich bijvoorbeeld publiekelijk af waarom Rusesabagina de kamerprijs in rekening bracht bij mensen die tijdens de genocide in het hotel verbleven.”

De overlevendengroep Ibuka beweerde bovendien dat Rusesabagina loog over zijn rol bij het redden van mensen, en dat hij gearresteerd moest worden. Ook Kagame beweerde publiekelijk dat de rol van Rusesabagina minder heldhaftig was dan hij deed voorkomen. Deze harde kritiek leidde er volgens Longman toe dat Rusesabagina ook steeds harder werd in zijn veroordeling van Kagame.

„Hij sprak geregeld over Hutu-moorden door het RPF. Hij stelde zelfs dat er sprake was geweest van een genocide op Hutu-intellectuelen, een standpunt dat overeenkomt met de dubbele genocidetheorie die door wetenschappers wordt verworpen.”

In de afgelopen jaren steunde Rusesabagina vanuit Texas oppositiegroepen, maar ook gewapende bewegingen die het Rwandese regime verantwoordelijk houdt voor aanslagen.

Wat betekent de arrestatie van Rusesabagina voor de oppositie?

„Veel kenners van de Rwandese politiek zetten vraagtekens bij de beschuldigingen, omdat het RPF-regime een reputatie heeft als het gaat om vervolging en intimidatie van tegenstanders. Bij alle presidentsverkiezingen zijn de belangrijkste uitdagers van president Kagame gearresteerd en berecht op basis van verzonnen beschuldigingen. Het regime probeert ook critici in het buitenland uitgeleverd te krijgen en heeft in sommige gevallen opponenten ontvoerd. Kagame-criticus Patrick Karageye werd in 2014 vermoord in Zuid-Afrika. Zijn partner ontsnapte aan minstens twee moordaanslagen. Helaas is de politieke omgeving in Rwanda zo gepolariseerd dat er geen ruimte is voor gematigdheid en kritiek.”

Paul Rusesabagina

Binnen enkele uren na de vliegtuigcrash waarbij de Rwandese president Juvenal Habyarimana omkwam, op 6 april 1994, verspreidden aanhangers van de president zich door Kigali en vermoordden ze leden van de etnische Tutsi-minderheid. Veel mensen zochten hun toevlucht in het meest prestigieuze hotel van het land, het Hôtel des Mille Collines. Paul Rusesabagina probeerde daar de situatie in goede banen te leiden. Rusesbagina, die behoorde tot de Hutu-meerderheid, wist de doodseskaders buiten het hotel te houden. Meer dan duizend mensen konden geëvacueerd worden. Hij vertok in 1996 uit Rwanda en kreeg asiel in België. Vandaar trok hij met zijn gezin naar Texas.