„Of we doen het allemaal alleen; landen en regio’s achterlatend, of we bewandelen deze weg samen.” Zo probeerde de Duitse Commissievoorzitter Ursula von der Leyen woensdag haar voorstellen in Brussel te verkopen. De plannen houden een herstelfonds van 750 miljard euro en een meerjarenbegroting van 1100 miljard euro in.

Het herstelfonds moet lidstaten helpen de economische gevolgen van de coronacrisis te boven te komen. Twee derde van het fonds, 500 miljard euro, wil de Commissie aan lidstaten schenken. Het andere deel van 250 miljard euro kan onder voorwaarden worden geleend. De honderden miljarden wil het dagelijks bestuur van de EU lenen op de kapitaalmarkt, met de Europese meerjarenbegroting van 2021 tot en met 2027 als onderpand.

Von der Leyen stelde woensdag voor om de miljardenleningen terug te betalen door extra inkomsten voor de Europese Commissie te verwerven. Het gaat onder meer om belastingen op vervuilende producten als niet-gerecyclede plastic verpakkingen en op internationale bedrijven met een omzet van meer dan 750 miljoen euro.

De voorzitter verdedigde de EU-belastingen door te stellen dat „we weten dat de meest gewaagde maatregelen echt de veiligste zijn voor onze toekomst.” Als deze plannen worden goedgekeurd, zou het voor het eerst zijn dat de Europese Unie zelf belastingen gaat heffen. Eurocommissaris Johannes Hahn (Begroting) verzekerde na de presentatie al snel dat de belastingen niet de individuele belastingbetalende burger zullen treffen.

Enthousiast

Een aantal EU-regeringsleiders reageerde enthousiast op de plannen van de Commissie, onder wie de Franse president Emmanuel Macron en de Italiaanse premier Giuseppe Conte. De Italiaan zei dat de ideeën de juiste richting opgaan. Ook de Portugese premier Antonio Costa is tevreden met het plan en de Poolse premier Mateusz Morawiecki noemde het een „zeer goed startpunt.”

Andere lidstaten, met name Nederland, Denemarken, Oostenrijk en Zweden, zijn op zijn zachtst gezegd niet tevreden met de plannen. Eerder hebben deze vier al aangegeven dat ze geen voorstander zijn van giften en gemeenschappelijke schulden. Zij zijn wel voorstander van tijdelijke leningen aan lidstaten. De ”zuinige vier” hadden woensdag na de presentatie van de plannen gelijk een overleg en blijven aan hun standpunten vasthouden.

Plan B

Er is een plan B als er lidstaten zijn, bijvoorbeeld Nederland, die absoluut niet willen instemmen met nieuwe eigen middelen van de Commissie. Dan zijn er volgens Von der Leyen nog twee opties: een toename van het bedrag dat lidstaten aan de EU-begroting afdragen of een afname van het aantal programma’s dat de Commissie financiert.

De Commissievoorzitter gaf tijdens de persconferentie echter verschillende redenen waarom de ‘zuinige’ lidstaten toch in zouden willen stemmen met de begroting en het herstelfonds. Zo komen volgens haar de plannen aan een deel van de eisen van de vier lidstaten tegemoet rond investerings- en hervormingsvoorwaarden. Daarnaast is het „een gemoderniseerde begroting met voor 60 procent modern beleid, zoals onderzoek, klimaatbescherming en de versterking van de zorgsector.”

De Europese regeringsleiders zullen op 19 juni samenkomen om het voorstel van de Commissie te bespreken. Zowel de Duitse bondskanselier Angela Merkel als Mark Rutte voorziet moeilijke onderhandelingen, die niet zomaar succesvol tijdens zo’n Europese top zullen worden afgesloten. De verwachtingen zijn nu al dat er een tweede top zal volgen in juli.

Ook het Europees Parlement moet groen licht geven voordat het herstelfonds en de meerjarenbegroting in werking kunnen treden. Vooralsnog is er brede steun in het Parlement voor de plannen, ook onder Nederlandse Europarlementariërs. Wel is de SGP „faliekant” tegen de voorstellen en Forum voor Democratie noemt het een „machtsgreep.” Pas als het Europees Parlement en de regeringsleiders instemmen met de plannen van de Commissie, kan de voorzitter spreken over hét moment van Europa.

Europees budget landbouwbeleid 9 procent lager

Boeren en tuinders moeten het in de jaren 2021 tot en met 2027 doen met een budget van 45 miljard euro. Daarmee valt het budget voor landbouwbeleid zo’n 9 procent lager uit dan in de periode tot 2020. Eerder werd een krimp van 14 procent voorgesteld.

Dat de Europese Commissie de komende jaren minder geld uittrekt voor een gemeenschappelijk landbouwbeleid staat haaks op de duurzame ambities die Brussel heeft. Dat stelde land- en tuinbouworganisatie LTO Nederland woensdag in een reactie op het Europese begrotingsvoorstel. Voor het succes van verduurzaming en het beschermen van de voedselzekerheid zijn volgens de organisatie verdere investeringen noodzakelijk.

„Boeren en tuinders staan al onder grote druk en de timing van deze verlaging is dus niet goed”, aldus Léon Faassen, bestuurslid van LTO Nederland. „Het is lastig uit te leggen dat de Commissie meer vraagt, maar daar structureel minder tegenover stelt.” Hij merkt op dat boeren en tuinders groot belang hebben bij het herstel van de Europese markt.