Een crisis moet worden gemanaged. Een speciaal daartoe samengesteld team houdt zich daarmee bezig; onze premier regisseert als crisismanager het geheel. We zijn hen dankbaar voor hun inspanningen. Volgens kenners is die rol onze premier overigens op het lijf geschreven. Welbespraakt houdt hij het volk de genomen besluiten voor en legt hij het belang van oude en nieuwe coronamaatregelen uit. Van dé coronamaatregel hebben we echter nog niets vernomen.

Wie terugbladert in ’s lands historie ontdekt dat de Dordtse Kerkorde van de bid- en vastendagen zegt: „In tijden van oorlog, pestilentie, dure tijd, zware vervolging der kerken en andere algemene zwarigheden, zullen de dienaars der kerken de overheid bidden, dat door hare autoriteit en bevel, openbare vast- en biddagen aangesteld en geheiligd mogen worden.” In de Reformatietijd namen gemeenten zelf het initiatief tot deze biddagen, in later tijd werden deze bid- en vastendagen in tijden van bijzonder gevaar door de overheid uitgeschreven.

Bededagen droegen een nationaal karakter; de kerk in ons land werd opgeroepen om een dag van boete en gebed te houden, veelal gepaard met vasten. De eerste bededagen werden uitgeschreven op gezag van prins Willem van Oranje als stadhouder van Holland en Zeeland. Later gebeurde dat door de Staten van de afzonderlijke gewesten en de Staten-Generaal. Echter, ook de eerste nationale synoden hier te lande bepaalden dat algemene bede- en vastendagen moesten worden gehouden.

Het een en ander kreeg zijn beslag. Door de overheid werden ”biddagsbrieven” gedrukt, waarin de predikanten werd gevraagd zich in hun preken te richten naar de omstandigheden van land en volk. Zo’n ”biddagsbrief” werd op de eerstvolgende zondag door de predikant aan de gemeente voorgelezen. Op bevel van de overheid kwam het tot een soort ‘lockdown’: op de biddag bleven alle herbergen gesloten, alle publieke vermaak en alle openbare arbeid waren verboden. De meeste mensen onthielden zich van eten en drinken. Van de manier waarop kerk en overheid in bange tijden met rampspoed omgingen, gaat in de huidige coronacrisis wat mij betreft een dubbel appel uit: laat de overheid de meest urgente coronamaatregel instellen en een bid- en vastendag afkondigen en laat de kerken de overheid aanspreken op haar roeping ook daarin voor te gaan.

Er wordt wel naar de kerken gekeken. Vooral met achterdocht. En laat er geen aanleiding toe zijn! Maar waarom kijkt men aan de kerk voorbij als plaats van vasten en bidden? In sommige steden kende men in de 17e eeuw ook jaarlijkse dankdagen voor verlossing in het verleden. Deze dankdagen waren bedoeld om uitdrukking te geven aan de afhankelijkheid van God. Zo werd door de predikanten het kerkvolk voorgehouden: „Is er een volck dat Gode meer verschuldicht is dan wij! (…)

Wie heeft ons uyt de handen onser vijanden gered, niet eens, maar duysendmalen? God alleen. Wie heeft ons tot een groot volck gemaeckt? Wie bevestigt onse dijken en dammen, bewaert ons voor pestilentieën en hongersnood? God, God, in weerwil onser diepe zondeschuld en jammerlycke ongerechtigheden. En zou dan dat volck Hem niet soecken in de ure des gevaers, des noods en des doods? Hij bestuurt het donderend geschut en de kartouwen. Hij is de ware dijk, die de wateren keert. Hij is de engel die pest en honger doet vlieden. Wie zou Hem dan niet dancken?”

Nog één ding. Bededagen waren in de regel ook boetedagen. Buigen voor God is ook buigen voor Zijn Woord. Om te onderkennen en te erkennen dat de zonde ons persoonlijk leven en ons volksleven ontwricht. Een appel dat overheid, kerk en volk raakt. Aan het einde van de 18e eeuw verliezen deze bid- en boetedagen hun oorspronkelijke karakter. In de huidige nood is deze oude remedie meer dan geboden.

De auteur is universitair docent praktische theologie en apologetiek aan het Hersteld Hervormd Seminarie. Weerwoord gaat in op vragen over het christelijk geloof. >>rd.nl/weerwoord