Eikelboom sprak donderdagavond in Utrecht op uitnodiging van de reformatorische studentenvereniging Depositum Custodi (DC) voor een gehoor van ongeveer honderd aanwezigen. Zijn lezing ging over schuldgevoelens, depressiviteit en het gereformeerde mensbeeld.

Eikelboom gaf aan dat het onderwerp op het snijvlak van psychologie en theologie ligt. Er is, zo meent de therapeut, verschil tussen psychische en geestelijke nood. Psychische nood heeft te maken met het opgesloten zijn in zichzelf en gerichtheid op zichzelf, gevoelens van waardeloosheid en symptomen die het functioneren hinderen. De benauwdheid verdwijnt als de stemming verbetert.

Geestelijke nood heeft te maken met een roep uit de diepte tot God, een gevoel van schuld en onwaarde, waarbij het functioneren soms goed kan zijn. De benauwdheid verdwijnt als de Heere spreekt.

Vaak gaan psychische en geestelijke problemen samen op. „Een depressie heeft ongetwijfeld haar invloed op het geestelijke leven. Soms zo dat de psychische stoornis eerst behandeld moet worden voordat het geestelijke leven weer normaal kan gaan functioneren. Dat niet te doen, is een fout die zowel door ambtsdragers als door hulpverleners gemaakt wordt. Het is hachelijk om de kerk, de prediking, de gelovige of de ambtsdrager rechtstreeks verantwoordelijk te stellen voor het ontstaan van de problemen. Schuld die nadrukkelijk verband houdt met het overtreden van Gods wet moet niet worden toegedekt door problemen psychisch te formuleren.”

Ook al is niet aangetoond dat de gereformeerde leer de oorzaak is van psychische en psychiatrische stoornissen, toch kan er scheefgroei ontstaan. „Altijd speelt de wijze waarop de luisteraar in een kerkdienst omgaat met het leven, het verleden, de prediking, de ambten enzovoorts op zijn minst een intermediërende rol. Bovendien is er als een prediker hard en onbarmhartig met mensen omgaat, waarbij mensen in de put van de wanhoop worden geduwd, iets heel anders aan de hand. In het menselijke en maatschappelijke verkeer bestaan helaas mensen die beschadigend met anderen omgaan en waarbij het gaat om macht. Zoiets moet je niet afwentelen op de gereformeerde leer.”

De hulpverlener vindt het belangrijk dat mensen met schuldgevoelens nagaan waar die gevoelens vandaan komen. „Veel kan daarbij door je zelf worden gedaan. We weten vaak toch echt zelf wel waar onze schuld vandaan komt. Hoe vaak is er geen sprake van terechte schuldgevoelens. Daarnaast weten we het vaak ook als er onterechte schuldgevoelens een rol spelen. Dikwijls hangen deze samen met allerlei factoren zoals uitputting, de hormooncyclus en uiteraard ook psychische symptomen als depressiviteit. Soms is bezoek aan een huisarts en andere hulpverleners noodzakelijk. „Hulpverlening en pastoraat hebben beide een eigen gebied, hoewel er overlap bestaat.”

Eikelboom heeft er niets op tegen als pastores psychologische kennis opdoen. „Maar pastoraat is toch iets anders dan psychologie. Pastoraat is in wezen toch niets anders dan het gemeentelid eenvoudig onder biddend opzicht om Gods Geest het Woord Gods verkondigen? Dat eenvoudige Woord, daar gaat het om in het pastoraat.”