Aan een van de wanden in de woonkamer van Evert Schimmel hangt een kunstwerk in blauwwitte tinten: een wandreliëf van papierpulp. Het geheel oogt organisch, maar de oplettende kijker zal ook vier cirkels ontdekken. „Ik ben jarenlang docent wiskunde geweest”, zegt Schimmel. „Dat zie je hierin terug. Toch haal ik mijn inspiratie vaak uit de natuur. Ik ben vooral geïnteresseerd in structuren die bijvoorbeeld door wind en water in stenen of zand zijn ontstaan. Papierpulp is fijn materiaal om mee te werken; het levert reliëfs op die licht en toch stevig zijn. Dat ik materiaal hergebruik is mooi meegenomen.”

Tijdens een expositie, een paar jaar geleden, vroeg Schimmel zich hardop af waarom er in de Biblebelt zo weinig aandacht is voor schoonheid en cultuur. „In sommige kringen wordt argwanend naar kunst en schoonheid gekeken. Is het wel zo belangrijk om mooie dingen te maken en moeten we ons niet veel meer bezighouden met hemelse zaken? Ik geloof echter dat God ons juist in de cultuur heeft geplaatst en dat wij daar een bijdrage aan mogen leveren met de talenten die we van Hem hebben gekregen.”

Schimmel is lang ouderling geweest in verschillende gemeenten in de Hervormde Kerk en later in de Protestantse Kerk in Nederland. Sinds de jaren zeventig was hij ook steeds betrokken bij diverse Bijbelkringen. „Het idee ontstond toen om voor deze kringen een jaarthema te wijden aan ”de kunst van het leven”. Daaruit is dit Bijbelstudieboekje ontstaan.”

Welke punt wilt u daarin maken?

„Ik wil duidelijk maken dat echte levenskunst haaks staat op het moderne, op zichzelf gerichte leven. De grondlijn van dit boekje is dat God graag wil dat wij onze mogelijkheden en talenten ten goede gebruiken, tot Zijn eer en in het belang van onze naasten. In Genesis worden twee grote projecten beschreven waarvoor veel kennis en creativiteit nodig was. De ark die Noach bouwde was bedoeld om mensen te behouden, maar de toren van Babel was een uiting van menselijke hoogmoed. In Exodus zien we ook zo’n tegenstelling: het gouden kalf en de tabernakel waren allebei kunstig, maar werden vanuit een heel verschillend oogpunt gemaakt. De vraag is of je dat wat je maakt onder het beslag van de Heilige Geest legt.”

Wat zegt dat over de positie van kunst in de kerk?

„Kunst heeft zeggingskracht. De middelen die ter beschikking staan zijn echter afhankelijk van de cultuur en van de mogelijkheden die er op een bepaald moment zijn. We lezen in de Bijbel niet dat er in de tabernakeldienst werd gezongen of gemusiceerd. In de voorschriften die God gaf staat in elk geval niets over muziek. Bij de inwijding van de tempel van Salomo speelde muziek juist een belangrijke rol, met een groot aantal zangers en musici en een veelheid aan instrumenten. Het moet een onvoorstelbaar indrukwekkend gebeuren zijn geweest, zeker voor de Israëlieten die van het platteland kwamen en alleen de eenvoudige lier kenden. In de vaak verdrukte gemeenten van het Nieuwe Testament was er geen ruimte en ook geen geld voor instrumenten. In christelijke gemeenten in Afrika speelt ritme en dans een rol. Het gaat erom dat onze bedoelingen zuiver zijn. Niet de aard van een instrument maakt het geschikt om tot eer van God te worden gebruikt, maar de manier van gebruik.”

Dr. A. Huijgen stelde onlangs in zijn weblog dat de kerk iets beters te bieden heeft dan een combo. De kerk heeft een onovertroffen muzikale traditie…

„Laat ik vooropstellen dat ik zelf erg kan genieten van diensten met een hoog-liturgisch karakter. Ook in ons zingen en musiceren voor God moeten we streven naar kwaliteit en schoonheid. Ik koop voor mijn vrouw ook geen klein bosje bloemen als ze jarig is. Maar het zit ’m niet alleen in de traditie, daar kun je ook in vast komen te zitten. Ik zie op muzikaal gebied in eigentijdse diensten authentieke dingen gebeuren; dan gaat het echt niet om te entertainen of om te laten zien wat iemand kan. Trouwens, ook orgelspel kan oneerbiedig zijn of gericht op eigen eer. Voor elke eredienst geldt dat we ontzag hebben voor Gods heiligheid en daarvan onder de indruk komen. Het kerkgebouw kan daaraan bijdragen. Als ik op vakantie een monumentale kerk binnenloop word ik altijd stil. Zo’n omgeving maakt je ontvankelijk voor het Woord.”

Kunst heeft in bevindelijk-gereformeerde kring nooit in hoog aanzien gestaan. Hoe komt dat?

„Wereldmijding heeft vanouds een sterk accent gekregen. De aandacht was alleen gericht op het persoonlijke zielenheil en op het hiernamaals. Daarbij werd wel eens uit het oog verloren dat een leven met God ook op aarde al mooi kan zijn. In mijn pastorale praktijk heb ik in de loop van de tijd steeds meer de nadruk gelegd op wat het voor het leven hier en nu betekent als je van genade mag leven.

Als christelijke levenskunstenaar weet je je geleid door de Heilige Geest en draag je de vruchten van de Geest. God geeft daarbij veel mogelijkheden op creatief vlak, al kunnen we die op een verkeerde manier gebruiken. In de omgang met de cultuur is onderscheidingsvermogen en voorzichtigheid nodig, maar laten we ook oppassen voor hypocrisie. We kunnen niet alles in regeltjes vastleggen. Jezus waarschuwde voor de Farizeeërs, die dat wel probeerden. Als je met ondeugdelijke argumenten iets probeert tegen te houden, raak je je geloofwaardigheid kwijt. Het is bijvoorbeeld een misverstand om te denken dat we geen beelden mogen maken.

Tijdens de Beeldenstorm werden in 1566 met een beroep op het tweede gebod rooms-katholieke kerken gezuiverd. Dit heeft veel verwarring gegeven in latere protestantse kerken: zijn alle afbeeldingen verboden of niet? In het tweede gebod gaat het echter juist om een verbod op het veréren van beelden. We mogen onze gaven en talenten gebruiken om mooie dingen te maken tot eer van God.”

U stelt dat iedereen creatieve gaven heeft. Hoe bedoelt u dat?

„Ook na de zondeval is er nog veel moois in de schepping gebleven en daar moeten we zuinig op zijn. Ik vind het opmerkelijk dat God de mens de grote verantwoordelijkheid heeft gegeven om de aarde te bouwen en te bewaren. Dat betekent dat Hij als grote Kunstenaar ons niet alleen uitnodigt om van Zijn schepping –een kunstwerk op zich– te genieten, maar er ook mooie dingen aan toe te voegen. Adam mocht de dieren bijvoorbeeld namen geven die bij hen pasten. Natuurlijk is niet iedereen een kunstenaar in de moderne zin van het woord. Maar ook in kleine dingen kunnen we creatief zijn. Bijvoorbeeld een lief woord, het schikken van bloemen in een vaas, een rijmpje maken voor je kind.”

In een van de hoofdstukken gaat het over een ”mooi leven”. Wat houdt dat volgens u in?

„Als kind dacht ik altijd dat God vraagt dat we Hem gehoorzamen. Dat is natuurlijk ook helemaal waar. Maar ik ben gaan zien dat het daarbij gaat om een liefdevolle band. De belangrijkste eigenschap die God de mensen gaf was de mogelijkheid om Hem en elkaar lief te hebben. Door de zondeval is die liefde op een verschrikkelijke manier beschadigd, maar het doel van onze schepping blijft God en de naaste liefhebben. Voor elk mens die God wil dienen –hij die zich een kind van God weet én degene die ermee tobt of het heil ook wel voor hem is– is er de oproep om te leven naar Gods goede en mooie voorschriften. Die voorschriften staan in de Tien Geboden. In het Oude Testament zijn ze in allerlei regels en aansporingen concreet gemaakt en in het Nieuwe Testament door de Heere Jezus en de apostelen uitgewerkt. Met mijn boek wil ik onderstrepen dat in die uitwerkingen schoonheid een belangrijke plek heeft gekregen, zodat mensen op een goede en mooie manier voor Gods aangezicht leven. Daarvoor is de leiding van de Heilige Geest nodig, anders is de levenskunst alleen gericht op eigen plezier en geluk.”

”De kunst van het leven”

”De kunst van het leven” is een bundel met 9 bijbelstudies over de schoonheid in ons leven. Evert Schimmel uit Voorthuizen belicht een aantal facetten van dit thema. Hij staat onder meer stil bij de schoonheid in de schepping, taalkunst, muziek, lichamelijke schoonheid, de ideale samenleving en de nieuwe aarde. Daarnaast behandelt hij de stervenskunst en besteedt hij aandacht aan gebrokenheid en lijden. Elk hoofdstuk bevat een aantal verwerkingsvragen.

”De kunst van het leven” is een deel in de Kringserie die wordt uitgegeven door Ark Media (onderdeel van Royal Jongbloed Publishing) in Heerenveen in samenwerking met de IZB. De bijbelteksten in deze uitgave zijn ontleend aan de Herziene Statenvertaling.

Evert Schimmel is gepensioneerd leraar en beeldend kunstenaar. Hij was vele jaren ouderling in verschillende hervormde gemeenten.

Boekgegevens

De kunst van het leven, Evert Schimmel; uitg. Ark Media i.s.m. IZB; 64 blz.; € 7,99