”Tussen hoop en wraak”
Auteur: Eeuwoud Koolmees
Uitgeverij: De Banier, Utrecht, 2001
ISBN 90 336 2747 7
Pagina’s: 300
Prijs: € 11,30. Een roman over Noord-Ierland bij een gereformeerde uitgeverij maakt nieuwsgierig. Wordt er partij gekozen voor de protestanten of voor de katholieken? Of is er een andere boodschap? Eeuwoud Koolmees heeft met zijn ”Tussen hoop en wraak” geprobeerd het Noord-Ierse conflict vanuit alle partijen te benaderen.

Aan het eind van het boek komen grofweg drie verhaallijnen samen. Eerst is er de geheim agent John O’Neill, die door de IRA wordt overmeesterd. Hij krijgt het ’gebruikelijke’ schot door zijn knieschijven. John gaat naar Engeland om te herstellen. Maar twee jaar later komt hij terug om wraak te nemen op zijn verrader binnen de politie.

Verder is er Gerry Hill, de katholieke jongen uit de arbeiderswijk in Belfast. Zijn vader is gevangen, waarschijnlijk vanwege betrokkenheid bij het Ierse Republikeins Leger (IRA). Het gezin wordt althans onderhouden door een IRA-vertegenwoordiger.

In ruil daarvoor doet Gerry af en toe wat ritjes voor deze kennis. Achteraf beseft hij dat hij koerier was van de springstoffen die zijn gebruikt bij de aanslag in Omagh in de zomer van 1998, waarbij 29 doden vielen.

Ten slotte is er Maureen MacAnnaly, uit een protestantse familie op een boerderij ten noordwesten van Belfast. Maureen heeft van haar grootvader de ”Christenreis” van John Bunyan gekregen en daarin vindt ze een boodschap die haar vanuit de protestantse kerk in Noord-Ierland onbekend is. Christen ging gebukt onder het pak van zijn eigen zonden. In Noord-Ierland zucht men wel over de zonden, maar dan over die van anderen.

Belofte van God
Vooral Maureens oom Thomas MacAnnaly staat model voor de onverzoenlijke protestant. Hij is een aanhanger van ds. Ian Paisley en gelooft dat „God Ulster heeft beloofd aan de Schotse en Engelse immigranten en hun nazaten.” Bovendien wordt hij lid van de Oranje-Orde. Tegenover oom Thomas staat Maureens grootvader, een wijze en godvrezende man die vrienden aan beide kanten van het politieke spectrum heeft.

Maureen komt in aanraking met de katholieke Gerry Hill. Ze raken verliefd op elkaar en komen in gesprek over de politieke en religieuze problemen van hun land. Gerry moet onderduiken voor de IRA en gaat lezen in Bunyans boek. Enkele dagen later wordt hij voor Maureens ogen doodgeschoten.

Intussen is John O’Neill teruggekeerd naar Noord-Ierland om zijn verrader op te sporen en wraak te nemen. Hij komt in contact met de familie MacAnnaly. In Maureens leven begint hij de lege plek van Gerry op te vullen.

De godsvrucht van Maureens grootvader weerhoudt de oud-geheim-agent ervan de trekker over te halen als hij de verrader in het vizier heeft. Uiteindelijk ontdekt John dat het hele justitiesysteem in Noord-Ierland corrupt is en hij helpt bij het ontmantelen ervan.

”Tussen hoop en wraak” is beslist een spannend en meeslepend verhaal. De kritische lezer zal het soms te sensationeel en te gekunsteld vinden. Maar het geeft een goede doorkijk in de ingewikkelde verhoudingen in Noord-Ierland.

Bovendien lijkt het een boek met een boodschap. De schrijver suggereert dat de spiritualiteit van mensen als John Bunyan het conflict tussen protestanten en katholieken overstijgt, omdat het Noord-Ierse conflict helemaal geen godsdienstige, maar een politieke strijd is. Alleen verootmoediging en schuldbelijdenis van beide kanten zou vrede brengen.

Deze benadering is zeker waardevol en beslist niet alleen voor Noord-Ierland. Tegelijk roept ze vragen op. Sluit schuldbelijdenis een politieke oplossing uit? Of is die na verootmoediging niet meer nodig?

Fundamentalist
Op één punt glijdt de schrijver uit. Dwars door het hele boek wordt ds. Ian Paisley (oprichter van de Free Presbyterian Church of Northern Ireland en leider van de Democratic Unionist Party) afgeschilderd als een fundamentalist die oproept tot de heilige oorlog. „Het christendom van dominee Paisley, dat is uit de duivel, dat heeft niets meer in zich van wat Jezus heeft bedoeld”, zegt Maureens grootvader.

Zeker, Paisleys Ulster-politiek is extreem. Maar als prediker staat hij pal voor de rechtvaardiging door het geloof. En hij heeft altijd het werk van diezelfde John Bunyan aangeprezen. En daarmee blijkt het probleem in Noord-Ierland nog complexer dan het boek doet vermoeden.