Nee, zei het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in Straatsburg deze week. Althans niet in het geval van Arnaldo Otegi. De leider van de Baskische onafhankelijkheidspartij EH Bildu werd in 2011 door de Nationale Audiëntie in Madrid veroordeeld tot zesenhalf jaar celstraf. Volgens rechter Angela Murillo was Otegi „lid van een terroristische organisatie” en wilde hij in opdracht van de ETA de verboden partij Batasuna nieuw leven inblazen.

Zeven jaar later concludeert het hof in Straatsburg dat Otegi in Spanje geen eerlijk proces heeft gehad. Tijdens de rechtszittingen liet rechter Murillo zich laatdunkend uit tegenover Otegi en de Baskische taal. De Spaanse rechter was bevooroordeeld en schond daarmee de Europese mensenrechtenconventie, aldus het unanieme vonnis van de zevenkoppige rechtbank.

Toch legt het hof de Spaanse staat geen straf op en eist ook geen compensatie voor Otegi, die inmiddels zijn celstraf volledig heeft uitgezeten. De Europese rechters menen dat hun uitspraak „voldoende genoegdoening” geeft. Voor de Catalaanse specialist internationaal strafrecht Eulalia Pascual bevestigt het vonnis „het gebrek aan onpartijdigheid in de Spaanse rechtspraak.” Zij noemde de uitspraak van het hof in Straatsburg dan ook „van groot politiek belang.”

Hypotheekbelasting

Een andere kwestie bracht de reputatie van de hoogste Spaanse rechtsinstanties zo mogelijk nog meer schade toe. Drie weken geleden nam het hooggerechtshof in Madrid een belangrijk besluit over de hypotheekbelasting. Daar was met spanning naar uitgekeken door miljoenen Spanjaarden met een hypotheek. Het ging om veel geld, want op de afsluiting van een standaardhypotheek van 150.000 euro betaal je al gauw ruim 2000 euro belasting. Ook de financiële sector volgde de zaak met argusogen. Voor de banken stond zo’n 4 miljard euro op het spel.

Half oktober bepaalde het hooggerechtshof dat de banken de hypotheekbelasting moesten betalen, en niet de klant zoals tot dan toe altijd het geval was. De argumentatie leek solide: de enige partij die baat heeft bij de inschrijving van het hypotheekcontract in het publieke register –reden van de belastingheffing– is de bank. Inschrijving in dat register maakt het voor de bank immers mogelijk om bij wanbetaling dwangmiddelen in te zetten, zoals ontruiming door de politie.

De consumentenorganisaties juichten het vonnis toe. Maar hun vreugde was van korte duur. De dag na de uitspraak, terwijl de beurskoersen van de Spaanse banken kelderden, zette het hooggerechtshof zijn eigen besluit in de ijskast. Dat was nog nooit eerder vertoond. En uiteindelijk voltooide het hof deze week zijn draai van 180 graden in het voordeel van de banken. Dinsdag besliste de plenaire zitting van 28 opperrechters dat de klant voor de belasting moest opdraaien.

Demonstraties

De verontwaardiging was groot. Voor zaterdag zijn demonstraties aangekondigd voor gerechtshoven door het hele land. Rechtbankpresident Carlos Lesmes van het hooggerechtshof verzekerde dat van druk door de banken geen sprake was geweest. De rechters zouden in volstrekte onafhankelijkheid hebben gehandeld. Weinig Spanjaarden lijken dat te geloven.

Premier Pedro Sanchez heeft inmiddels een decreet aangekondigd dat de banken gaat verplichten om voortaan de belasting te betalen. Maar niemand twijfelt eraan dat de kosten daarvan op de klant verhaald zullen worden.