Wees geen klimaatmaker maar rentmeester

Er bestaat wereldwijd overeenstemming over de morele plicht van de mensheid om goede rentmeesters te zijn van onze prachtige planeet. Ook in de Bijbel wordt daarover veelvuldig gesproken. We maken van de aarde echter een uitdijende vuilnisbelt, zijn bezig om onze natuurlijke hulpbronnen versneld uit te putten en zorgen ervoor dat de biodiversiteit snel afneemt. Juist hierop zou alle aandacht wereldwijd gericht moeten zijn.

De werkelijkheid is helaas anders. Met name Nederland zit stevig gevangen in het web van een bedenkelijk klimaatakkoord, waarin de politiek op de stoel van de Schepper denkt te kunnen zitten. Lijden onze klimaatbestuurders niet aan een torenhoge hoogmoed?

Het is (onderzoeks)activisten goed gelukt politici ervan te overtuigen dat klimaatverandering wordt veroorzaakt door antropogene (door de mens gemaakte) CO2. Als we die CO2 maar uit de lucht weten te houden, kunnen we de mondiale opwarming een halt toeroepen, zo is de redenering. Het aardse klimaat is volgens hen dus maakbaar. Maar klopt die redenering wel? Maken we niet dezelfde fatale fouten als bij de Oostvaardersplassen? Zit de schepping niet veel en veel ingewikkelder in elkaar dan ons simpele klimaatmodel nu beweert?

Regio’s met grote klimaatverschillen kennen nauwelijks onderlinge verschillen in CO2-concentratie (allemaal ongeveer 0,04 procent). Het moeten dus heel andere factoren zijn die ervoor zorgen dat die grote klimaatverschillen optreden.

Zonnestelsel

Mondiale temperatuurmetingen uit de afgelopen twintig jaar en harde feiten uit het geologische archief geven een totaal ander beeld: niet de mens, maar alles in ons zonnestelsel regelt het klimaat op aarde, al zolang de aarde bestaat. De mens met zijn drukdoenerij heeft daar weinig invloed op. Wist u bijvoorbeeld dat lang geleden heel Noord-Europa nog met ijs was bedekt en dat je van Nederland naar Engeland kon lopen? Zeker geen unicum, want ijstijden hebben met grote regelmaat plaatsgevonden. Bij de werkzaamheden aan de Tweede Maasvlakte komen de resten uit die tijden naar boven.

Nu zijn we ‘met horten en stoten’ beland in een extreem warme periode. Bijna al het ijs is gesmolten en de Noordzee is weer volgelopen. Maar let wel, dat is tijdelijk. Daarna zullen we weer op weg gaan naar de volgende ijstijd. Precies volgens het patroon van de grote cycli in ons zonnestelsel.

Waterplaneet

Nog een opwindend voorbeeld. Aan de hand van natuurkundige basiswetten geldt dat op een waterplaneet bijna alle CO2 die in de lucht wordt gebracht in de biokringlopen van de uitgestrekte oceanen verdwijnt. Op de planeet aarde leidt dat natuurkundige evenwicht tot ongeveer 98 procent CO2 in de oceanen en 2 procent CO2 in de lucht.

Veronderstel nu dat het de mensheid zou lukken om het komende jaar wereldwijd 1 Gt CO2 uit de atmosfeer te houden (1 Gt = 1 miljard ton), dan zullen de oceanen het natuurkundige evenwicht gaan herstellen en 98 procent van die reductie weer in de atmosfeer brengen (0,98 Gt). De natuur zorgt ervoor dat we er uiteindelijk nauwelijks iets mee opschieten. In plaats van 1 Gt slechts 20 Mt (1 Mt = 1 megaton = 1 miljoen ton). Maar de kosten van die luttele 20 Mt zijn wel enorm, zo’n 2,5 miljard euro/Mt.

De CO2 die de mens uit de lucht probeert te houden, wordt door de oceanen weer vrijwel geheel bijgevuld. De grote natuurkrachten herstellen wat de mens probeert te veranderen.

Steeds groener

Bestuurders moeten beseffen dat CO2 onderdeel is van een veel groter geheel, dat bestaat uit een samenstel van natuurlijke kringlopen die het leven op aarde, met al zijn indrukwekkende verscheidenheid, bepalen. Als we die zelfregulerende mondiale kringlopen wat nader bekijken, dan zien we dat CO2 een onmisbare grondstof is voor alle op het land en in het water levende flora. Immers, in het fotosyntheseproces wordt met zonne-energie en watermoleculen (H2O) het molecuul CO2 omgezet in glucose en zuurstof. CO2 en H2O zijn dus de grondstoffen die de bouwstenen (glucose) leveren voor alle flora op aarde. Vervolgens levert die flora weer de elementaire levensbehoeften (zuurstof en voedsel) voor mens en dier. Wat een prachtig ecosysteem.

Het geologische archief laat zien dat méér CO2 zorgt voor een groenere aarde en voor het behoud van een zuurstofrijke atmosfeer. En dat dit nog steeds geldt, wordt bevestigd door een omvangrijke studie in Nature (2018): „In de afgelopen 35 jaar is de aarde 7 procent groener geworden.” CO2-emissie verdient dus zeker niet de kwalificatie ”vervuiling”. Integendeel, het is onmisbaar voor alles wat leeft op onze planeet. Bovendien, extra CO2 zal welkom zijn om meer voedsel te kunnen genereren voor de alsmaar toenemende wereldbevolking. Vraag het de tuinders in het Westland.

De aarde is een unieke planeet in ons zonnestelsel. Hij bestaat uit een indrukwekkend stelsel van zelfregulerende kringlopen. We moeten niet denken dat we die naar onze hand kunnen zetten. Hier hebben we te maken met een machtig ecosysteem dat ver boven de kennis en kunde van de mens uitgaat.

Sprookjes

Hoe nu verder met het klimaatbeleid? We moeten afscheid nemen van het idee dat de mens het klimaat naar zijn hand kan zetten. Het aardse klimaat is niet maakbaar! Dit betekent dat we moeten stoppen met het naïeve denkkader in de CO2-doctrine. CO2-reductie is een politiek doel op zich geworden. We moeten eindelijk eens gaan beseffen dat klimaatverandering van alle tijden is en dat de mens daar maar bitter weinig invloed op heeft, hoe graag we dat ook zouden willen. De grote natuurkrachten van de schepping zijn hier de baas en de mens moet zich gewoon aanpassen.

Of nog een stap verder (zoals Nederland dat door de jaren heen heeft geleerd in de strijd tegen het water): we kunnen er ook ons voordeel mee halen. Dat levert een nieuwe klimaatvisie op: ”samenwerken met de krachten van de natuur”. Die visie geeft positieve energie en stimuleert innovatie. Nu is alles bij klimaatverandering negatief geladen, tot aan verschrikkelijke doemscenario’s toe. Waarom richten we ons niet ook op de vele voordelen?

Onbezonnen

En hoe nu verder met het energiebeleid? We moeten eindelijk ook eens gaan toegeven dat zon en wind in de toekomst wel een belangrijke bijdrage zullen gaan leveren, maar nooit onze totale energiebehoefte kunnen vervullen. Degenen die dat blijven zeggen, vertellen sprookjes. Let ook op dat batterijen ondingen zijn voor het milieu en dat het verbranden van biomassa ons alleen maar verder van huis zal brengen. Een hard feit is dat het leeuwendeel zal moeten komen van een nieuwe bron die vraaggestuurde energie kan produceren en ook hoge vermogens kan leveren. De ontwikkeling daarvan heeft tijd nodig, maar is onontkoombaar.

Ondertussen moeten we efficiënter omgaan met energie en gebruikmaken van schoon fossiel, zoals aardgas, in de nabije toekomst hopelijk aangevuld met steeds meer waterstof. Zo kunnen we de fossiele energievoorziening in een verantwoord tempo afbouwen zonder de betaalbaarheid en de leveringszekerheid in gevaar te brengen. ”Van gas los” is onbezonnen.

Ten slotte een dringende oproep aan onze politici. Het grote scheppingsplaatje laat zien dat CO2 van vitaal belang is in de kringloop van het leven. De ingewikkeldheid hiervan vraagt om een veel bredere discussie. Niet de reductie van CO2, maar de vervuiling van de natuurlijke omgeving, de uitputting van de natuurlijke hulpbronnen en de vernietiging van de biodiversiteit vragen ons aller aandacht. Laten we de schaarse publieke middelen niet verspillen met de verkeerde maatregelen, maar besteden aan het versneld schoner en groener maken van onze planeet. Dat is geen optie, maar een morele plicht.

De auteur is emeritus hoogleraar geofysica aan de TU Delft, directeur van het Centre for Global Socio-Economic Change en lid van de Nederlandse Koninklijke Akademie van Wetenschappen (KNAW).

Wees geen klimaatmaker maar rentmeester

Opinie

RD.nl in uw mailbox?