Veel Amerikanen dachten dat hun troepen door het Iraakse volk als bevrijders begroet zouden worden. Zij kwamen hen immers verlossen van de tirannie van Saddam Hussein. De werkelijkheid was anders. Te gemakkelijk gingen ze ervan uit dat freedom and democracy in Irak de hoogste waarde vertegenwoordigden.

Ook in vroeger tijden konden misverstanden ernstige gevolgen hebben. Vorige maand was ik in de Amerikaanse staat Delaware. In de 17e eeuw was daar een kleine Nederlandse kolonie. Die vestiging aan de Delawarebaai droeg de naam Zwaanendael. Met de bewoners daarvan liep het echter als gevolg van miscommunicatie verkeerd af.

Wapenschild
Een kleine groep landgenoten had zich daar gevestigd in opdracht van de West-Indische Compagnie. Zij bouwden een fort dat zij sierden met het wapen van de stad Hoorn, waar velen van hen vandaan kwamen. Op een dag (of misschien was het wel nacht) werd dat wapenschild gestolen door een indiaan. Wellicht was hij op zoek naar een stuk metaal of vond hij het plaatje, een eenhoorn, erg mooi. Van de symbolische waarde die dit schild voor de Hollandse kolonie bezat, had hij geen besef.

De Hollanders vonden dat ze dat verlies van hun wapenschild niet konden accepteren en beklaagden zich over deze diefstal bij het plaatselijke opperhoofd. Die wilde de blanken te vriend houden. Hij liet de dief arresteren en onthoofden. Het hoofd werd bezorgd bij de Hollandse nederzetting. Daar toonde men zich ontzet over deze handelwijze. Dat was nu ook weer niet de bedoeling. Zij lieten dat aan het opperhoofd blijken. Hij kreeg op zijn kop over zulk onmenselijk gedrag.

Nu zal bij het opperhoofd de kennis van de Nederlandse taal minimaal zijn geweest en bij onze landgenoten was de kennis van de taal en omgangvormen van de indianen wellicht niet veel beter. In ieder geval waren de indianen diep beledigd door de verwijten die hun opperhoofd had moeten incasseren.

Nu hadden ze de dief opgespoord en gedood en was het nog niet goed. Met zulke mensen viel niet samen te leven. De indianen voegden de daad bij het woord en vermoordden vervolgens alle 32 blanke kolonisten. Daarmee kwam een droevig eind aan de Nederlandse vestiging in Delaware.

Een monument (De Vries Monument) in het huidige stadje, dat de naam Lewes draagt, herinnert aan deze geschiedenis. Zelfs heeft men in 1931 het stadhuis van Hoorn nagebouwd en als museum ingericht.

Moeizaam
Communicatie, en zeker communicatie tussen mensen uit verschillende culturen, is vaak een moeizaam proces, zo kunnen we concluderen. Dat was in de 17e eeuw zo en dat is nog niet veranderd. Heeft de goede verstaander aan een half woord genoeg, in andere gevallen is een uitvoerig betoog nog niet voldoende om je standpunt duidelijk te maken.

Daarbij geldt dat de gevaarlijkste vormen van miscommunicatie die zijn waarbij de andere partij denkt te begrijpen waar het om gaat en wat de bedoeling is, terwijl dat volstrekt niet het geval is. Gelukkig zijn de gevolgen hiervan in het dagelijks leven niet altijd zo dramatisch als het was voor de Nederlandse kolonisten in Delaware.

Misverstanden kunnen echter de basis leggen voor diepe conflicten. Huwelijksproblemen vinden nogal eens hun oorsprong in betrekkelijk kleine misverstanden die op den duur leiden tot een diepgaande vervreemding. Daarbij gaat het vaak om onuitgesproken vooronderstellingen. Wat voor de een zo vanzelfsprekend was, dat hij of zij dat nooit aan de orde stelde, bleek voor de ander helemaal niet zo te zijn.

Ook in het kerkelijk leven spelen onuitgesproken vooronderstellingen een niet onbelangrijke rol. Pas als die naar boven komen, zodat ze bediscussieerd kunnen worden, krijgt men werkelijk zicht op de onderlinge verhoudingen.