Met deze woorden omschrijft emeritus predikant ds. Ries Nieuwkoop uit Zwolle het doel van Stichting Exit. Ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van de stichting werd vorige week in de Roemeense stad Cluj een Exit-boekwinkel geopend.

Ds. Nieuwkoop, medeoprichter en bestuurslid van stichting, vertelt dat de stichting Exit (of ”Exit Translations”) ontstond uit persoonlijke contacten tussen Nederlandse predikanten en Oost-Europese collega’s uit de Hongaarse Hervormde Kerk, de Hongaars-Lutherse Kerk en de Unitarische Kerken in Roemenië. De stichting publiceerde inmiddels ruim dertig theologische werken. Daaronder bevinden zich ook enkele werken van Hongaarse theologen, merendeels vertalingen uit het Nederlands, Engels of Duits, op het gebied van Bijbelse theologie, homiletiek, dogmatiek en ethiek.

Kohlbrugge

Ds. Nieuwkoop woont in Zwolle-Zuid. Aan de muren van zijn woonkamer hangen schilderijen uit Transsylvanië, het Roemeense gebied dat in 1920 tot Hongarije behoorde. Met een energiek gebaar legt de vitale emeritus predikant enkele door de stichting uitgegeven Hongaarstalige boeken op tafel. „Toen ik in Utrecht theologie ging studeren, doceerde daar dr. Hebe Kohlbrugge, de achterkleindochter van dr. H. F. Kohlbrugge. Zij leerde haar studenten solidair te zijn met Oost-Europese kerken onder communistische regimes. In Utrecht waren ook Hongaarse hervormde studenten uit Cluj, in Roemenië. Met enkelen raakte ik bevriend. Naast de vraag naar ondersteuning van Oost-Europese theologiestudenten, kwam veelvuldig de vraag naar ons toe om theologische werken in het Hongaars te vertalen omdat die nauwelijks verkrijgbaar waren.”

De stichting is nu bezig de ”Christelijke Dogmatiek” van dr. G. van den Brink en dr. C. van der Kooi te vertalen. Eind dit jaar komt ”Ontvouwen, protestantse prediking in de praktijk” van Bert de Leede en Ciska Stark uit.

De Godsvraag

Exit gaf enkele bijzondere boeken uit, zegt ds. Nieuwkoop. „Het boek ”Play and Foundation”, over de Godsvraag, van Béla S. Visky werd van het Hongaars in het Engels vertaald. Het boek ”Der Pfarrer ist anders” (De pastor is anders) van Manfred Josuttis bestrijdt de hardnekkige traditie in voormalige Oostbloklanden dat predikanten en bisschoppen in toga meelopen in publieke manifestaties. „Kerkelijke ambtsdragers worden nog steeds als verlengstuk van de staat gezien. Het boek benadrukt het geestelijke aspect van het ambt en maant tot voorzichtigheid bij het gebruik van ambtskleding bij publieksdemonstraties.”

Een hoogtepunt voor Exit was de uitgave van de ”Ethiek” van Bonhoeffer, zegt ds. Nieuwkoop. Ook noemt hij de uitgave van ”Het verhaal gaat” van Nico ter Linden.