Volgens deskundige Thierry Lasserre kan het nucleaire testcentrum in Majak, in de zuidelijke Oeral in Rusland, de enige bron zijn van de radioactieve vervuiling. Lasserre is lid van een groep internationale wetenschappers die onderzoek deden naar de oorzaak van deze luchtvervuiling die boven Frankrijk en andere Europese landen werd gemeten.

In het rapport blijkt dat de vervuiling, gemeten boven Europa, te maken heeft met een natuurkundig experiment in Italië, door een Frans-Italiaans bedrijf. Enkele tonnen hoogradioactief materiaal moesten worden verwerkt in Majak.

Het bedrijf dat verantwoordelijk is voor het vervaardigen van het hoogradioactieve materiaal (cerium 144) is een Frans-Italiaans onderzoekscentrum. Het bedrijf ging een contract aan met het nucleaire verwerkingscentrum in Majak met een Europese subsidie van 5 miljoen euro. „Het materiaal had dit voorjaar moeten worden afgeleverd in Italië, om daar anderhalf jaar te worden gebruikt en daarna teruggebracht naar Rusland voor definitieve opslag”, aldus het rapport.

Het rapport stelt dat een ongeval met de herverwerking van de splijtstof de enige mogelijke oorzaak van de vervuiling is. Verbruikte splijtstof is nog altijd zeer radioactief. Er zijn meerdere redenen die het aannemelijk maken dat Majak de bron is van de vervuiling. Wetenschappers spreken van een samenloop van omstandigheden.

Majak is het enige centrum in Rusland waar dit soort bewerkingen wordt gedaan. Tevens is dit de regio waar de meeste radioactiviteit is gemeten.

Een ander opvallend feit is dat het Russische verwerkingsbedrijf in Majak de Frans-Italiaanse samenwerking december vorig jaar waarschuwde, net na de rutheniumvervuiling, dat ze het radioactief materiaal niet konden leveren. Officieel omdat het productieproces niet succesvol was.

Het onderzoek wees uit dat de metingen boven Frankrijk van de rutheniumvervuiling veroorzaakt moesten zijn door het verwerken van een hele jonge partij splijtstof, zo’n drie tot vier jaar oud. Dit is precies de leeftijd die de cerium van het Italiaanse bedrijf nodig had.

Een groep Franse journalisten kreeg eerder in Rusland een boete (van 120 euro) voor het doen van onderzoek naar de bron van de wolk. Ze werden teruggestuurd naar Moskou. Volgens de autoriteiten hadden de verslaggevers zich zonder vergunning toegang verschaft tot de gesloten stad Ozersk, dicht bij Majak.

Officieel zeggen de Russische autoriteiten dat Majak niet de bron van de wolk met het radioactieve ruthenium 106 is, en dat de oorzaak nog onbekend is. De Russen beweren dat de verhoogde radioactiviteit boven Europa het gevolg is van een medisch ongeval of het neerkomen van een satelliet. Maar Franse en Italiaanse wetenschappers hebben een reconstructie gemaakt van wat er tussen eind september en begin oktober is gebeurd.

Bewoners rond Majak zitten altijd al met de schadelijke gevolgen van de nucleaire fabriek. Statistieken uit de regio Tsjeljabinsk, waar Majak in ligt, laten zien dat het aantal kankergevallen toeneemt. „In elke familie zijn er wel twee of drie vroege sterfgevallen door kanker”, zegt Nadja Koetjepova, die opkomt voor de mensenrechten van de slachtoffers van de nucleaire onderneming. Het doel van het onderzoek is dat „de herverwerkingsfabriek in Majak dichtgaat”, zegt Koetjepova. „Het is belangrijk om achter de waarheid te komen om er zo voor te strijden dat de schadelijke herverwerking in Majak stopt.”