Senator Lemstra onderzocht in opdracht van het Rotterdamse college de rechtmatigheid van de door de inmiddels tot aftreden gedwongen havendirecteur verstrekte bankgaranties tot een bedrag van 183,5 miljoen euro. Scholten had de vrije hand om tot een bedrag van 4,5 miljoen euro investeringen te doen om redenen die de werkgelegenheid betroffen.

„Hij had geen enkel mandaat om dat bedrag te overschrijden. Hij overtrad willens en wetens de regels”, zegt Lemstra. Hij erkent dat er aanvankelijk twijfel bestond over de bevoegdheden van de voormalige havendirecteur en spreekt van een denkraam dat is ontstaan op basis van onzorgvuldig juridisch advies. Hij vindt dat niet geheel onbegrijpelijk.

„Om aan de dynamiek van het havenbedrijf als economische motor tegemoet te komen, zijn de bevoegdheden van de algemeen directeur in de loop van de tijd enkele malen uitgebreid. De verzelfstandiging van het Havenbedrijf Rotterdam per 1 januari 2004 is een logisch sluitstuk van deze ontwikkeling. Gemakkelijk kon het beeld ontstaan dat Scholten de ruimte had om zaken zelf te regelen in het belang van de haven en de stad. Maar wie bewust financiële risico’s van een dergelijke omvang neemt, zonder deze aan het bestuur voor te leggen, beoordeelt de zaken fundamenteel verkeerd.”

Lemstra noemt het onbegrijpelijk dat iemand dergelijke miljoenenovereenkomsten sluit en die vervolgens bewust onder de pet houdt. „Dat is voor mij een onwezenlijke situatie. Scholten wist dat hij niet bevoegd was voor het afgeven van bankgaranties en toch deed hij dat en informeerde niet eens zijn mededirecteuren. Hij deed alles op eigen houtje. Een absolute ”Alleingang”. Daar zakt toch je broek van af”, zo zei hij.

Lemstra onderschrijft ook de conclusies van accountantskantoor PricewaterhouseCoopers, dat de affaire onderzocht in opdracht van de raad van commissarissen van het Havenbedrijf Rotterdam.

Senator Lemstra vermeldt ook dat Scholten heeft lopen leuren bij tal van banken om de garantstellingen te verkrijgen. „Bij de meeste banken heeft hij bot gevangen en de banken die er op in zijn gegaan komen nu met een claim, terwijl ze weten dat aan gemeenten alleen bankgaranties worden verstrekt op geleide van besluiten die door de gemeenteraad zijn genomen. De claim baseren ze nu op een alleen door Scholten ondertekende verklaring.”

Volgens Lemstra is een dergelijk stukje papier absoluut niet rechtsgeldig. De gemeente Rotterdam vecht de claim dan ook aan. Scholten motiveert zijn daden als zijnde gedaan in het belang van de Rotterdamse haven. Naar zijn zeggen kwam de geheimhouding voort uit vrees dat bekendmaking in enigerlei vorm bij wie dan ook zou hebben geleid tot een afwijzing. Lemstra heeft geen spoor kunnen ontdekken van schuldgevoel bij de voormalige havendirecteur.

Geen enkele bestuurder was op de hoogte van de door Scholten afgegeven bankgaranties ten bedrage van 183,5 miljoen euro. Volgens havenwethouder W. van Sluis is er over de reden om tot bankgaranties aan bedrijfsonderdelen van het RDM-concern te besluiten door de hoofdrolspelers „keihard gelogen.” „Er is essentiële informatie achtergehouden. De boel is om de tuin geleid”, aldus Van Sluis.

Lemstra constateert in zijn rapport dat de garantieverstrekking binnen het concern Rotterdam verloopt zoals het moet. Burgemeester Opstelten bevestigt dat. „Ook de garantiestellingen bij het havenbedrijf verlopen volgens de regels”, zegt Opstelten. „De enige uitzondering daarop vormen die aan het RDM-concern, die bewust buiten het zicht van iedereen zijn gehouden. Daarmee heeft de voormalige directeur van het havenbedrijf de vertrouwensregel geschonden.”

Lemstra doet ook enkele aanbevelingen, zoals het maken van een eenvoudige managementversie van de dikke boeken aan regels die de gemeente kent, meer aandacht besteden aan risicomanagement, controle in de breedte en een betere bekendheid van de klokkenluiderregeling. Verder beveelt hij het ”vier-ogen-principe” aan. „Laat een ander meekijken in wat je doet”, zegt hij. Ten slotte zou het volgens Lemstra goed zijn als directeuren en controllers verplicht van functie rouleerden.

De Rekenkamer Rotterdam controleert komende week of alle vragen over de situatie bij het havenbedrijf waarop de gemeenteraad antwoord wil hebben, grondig genoeg zijn beantwoord door het gisteren verschenen onderzoek door Lemstra.