Arabische landen worden momenteel onderling verscheurd door controverses over Qatar, de oorlog in Jemen en het Koerdische referendum. Met als gevolg dat de Syrische burgeroorlog op de achtergrond dreigt te raken. Het is echter een oorlog waarvan de uitkomst vergaande consequenties heeft voor de veiligheid in het Midden-Oosten en Europa.

Alle bij de Syrische oorlog betrokken partijen onderhandelen over zaken waar concensus over bestaat, zoals de strijd tegen Islamitische Staat. Of ze bakkeleien over controversiële onderwerpen zoals de groeiende Iraanse presentie in Syrië.

Lange tijd wilde niemand echter zijn vingers branden aan de situatie in de Syrische provincie Idlib. Het aan Turkije grenzende Idlib is de enige Syrische regio die volledig buiten de controle van het regime in Damascus valt.

Vanaf het begin van de Syrische crisis was al-Qaida er aanwezig. Aanvankelijk onder de naam Jabhat al-Nusra (JAN), die zich bewust presenteerde als een authentieke Syrische groepering om het vertrouwen van de oppositie te winnen. De brutaliteit van de latere IS stelde JAN bovendien in staat zich als een gematigd alternatief voor te stellen.

Toen in maart 2015 het Syrische leger uit Idlib werd verdreven, werd er internationaal gejubeld. Idlib zou ‘bevrijd’ zijn, maar het ontging de internationale gemeenschap dat vrijwel alle bevrijders aan al-Qaida gelieerd waren. En terwijl iedereen IS begon te bombarderen, werkte al-Qaida in Idlib verder aan zijn project, dat niets minder is dan een islamitisch emiraat.

In januari liet al-Qaida in Idlib zijn ware gezicht zien. Hij begon een groot offensief en versloeg of verdreef alle andere milities. Al-Qaida veroverde bovendien de grenspost Bab al-Hawa aan de Turks-Syrische grens. Vanaf dat moment was al-Qaida, die zich inmiddels Beweging voor de Bevrijding van Syrië noemt, officieel de buurman van Turkije geworden.

Vervolgens ontstond er een merkwaardige situatie. Tijdens vredesgesprekken in de Kazachse hoofdstad Astana werd namelijk besloten dat Idlib een de-escalatiezone zou worden. Daardoor kwam humanitaire hulp voor Idlib op gang. Hier wonen nog steeds zo’n 2 miljoen mensen.

Het is echter al-Qaida die deze hulpstromen controleert. Deze internationale hulp hielp al-Qaida bovendien om zijn macht in Idlib verder te consolideren. Idlib werd in de woorden van Syriëkenner Sam Heller een „bergachtig Gaza, dat gerund wordt door jihadisten.”

Afgelopen week bereikten Rusland en Turkije een akkoord over Idlib dat vrijwel zeker door al-Qaida zal worden afgewezen. Turkse troepen zullen in de stad Idlib worden gestationeerd, terwijl Rusland een troepenmacht zal opbouwen ten zuiden van deze stad. Turkije loopt hiermee het gevaar in een direct conflict met al-Qaida te worden getrokken. Dat zal nog meer olie op het Syrische vuur gooien.