Het eerste werd voor het eerst uitgevoerd in 1727. In de moderne muzikale stijl van die dagen wisselen Bijbelteksten uit de laatste hoofdstukken van het Mattheüsevangelie zich af met reflecterende beschouwingen van de gelovige componist. Hij verwerkte ook een aantal bestaande liederen en koralen in het geheel.

Niet al zijn tijdgenoten konden dat moderne gedoe waarderen. Klaas van der Zwaag memoreerde het eerder al in deze krant: een weduwe uit een vooraanstaande familie bezocht de eerste uitvoering in Leipzig en sprak er haar afschuw over uit. „God beware mijn kinderen. Het is net of je bij een opera-komedie bent.”

Het andere spektakel werd in 2011 voor het eerst uitgevoerd. En was zo’n succes dat het sindsdien jaarlijks terugkeert. Dit jaar in Leeuwarden. In de moderne muzikale stijl van deze dagen wisselen Bijbelteksten uit de laatste hoofdstukken van het Mattheüs-evangelie en reflecterende beschouwingen van de gelovige componist elkaar af. Zij verwerkten ook een aantal bestaande liederen en songteksten in het geheel.

Terecht merkt Willem Ouweneel in het artikel van Van der Zwaag op dat bij de uitvoeringen van beide spektakels er een kans is dat het publiek meer geboeid is door de emotie dan door de inhoud. En dat de discussie over het ‘christen-zijn’ van de uitvoerenden voor beide spektakels geldt.

En dan heb ik het nog niet eens over de gelovigheid van de hoorders. Want stelde ds. J. Belder in zijn bijdrage (RD 13-4) het niet op scherp toen hij schreef: „Wie nog nooit zelf voor Jezus boog, kan maar beter zijn commentaar voor zich houden”?

Beide spektakels zitten kunstzinnig in elkaar en zijn met goede intenties gecomponeerd. Degene die van oordeel is dat er buiten de letterlijke Bijbeltekst om niet zinvol gezongen kan worden, gaat met 1773 ook flink over de schreef. Die moet, net als in een flink aantal Chinese gemeenten, alleen directe Bijbelteksten zingen. De Matthaüs Passion zit ook vol met reflectieve teksten die je niet in de Bijbel tegenkomt. Daarvoor zou ik echter Leipzig niet links laten liggen. De teksten in Leeuwarden zijn weliswaar minder direct op Christus gericht, maar zeker niet minder ‘bevindelijk’. In het preken van het volle Evangelie is de Leeuwarder variant zelfs rechtzinniger te noemen. Leipzig eindigt in het graf. Maar Jezus leeft weer in Leeuwarden. Het kardinale verschil en de oorzaak van vervreemding zit wat mij betreft in het naspelen van de lijdensonderdelen en de processie die een centraal onderdeel is van het Leeuwarder spektakel. Wikipedia definieert een processie als een godsdienstige plechtigheid waarbij gelovigen openbaar hun geloof ritueel belijden en geeft aan dat dit gebruik bestaat binnen de rooms-katholieke, oosters-katholieke, oriëntaals-orthodoxe en oosters-orthodoxe kerken en in oosterse religies. En sinds zeven jaar dus ook onder Nederlandse protestanten. Ook nog eens geheel legaal, want het processieverbod dat sinds 1848 bestond voor plaatsen waar in dat jaar geen processies bestonden, werd in 1983 opgeheven.

Het zal dan ook geen toeval zijn dat Maria (vrijwel afwezig in Leipzig) in Leeuwarden van begin tot eind een grote rol speelt. Dat is geen bijzaak, maar dat brengt ons wat mij betreft bij de kern. Daarom laat ik Leeuwarden links liggen.

De opgestane vraagt de Leeuwarders aan het eind:

Kan ik iets voor je zijn,

een soort arm om je heen,

zodat het iets minder schrijnt

en je niet zo alleen?

Je hoeft alleen nog maar ja te zeggen. Je moet het zelf doen. Dan ben je er.

In Leipzig weet men het niet meer. Daar eindigt het op de grond:

Wij knielen wenend voor U neer

en houden bij Uw graf de wacht.

Rust in vrede, rust nu zacht!

Rust nu, moegeleden lichaam.

Rust in vrede, rust nu zacht!

Uw graf zal voortaan toevlucht zijn

voor ons angstige geweten,

dat er een rustplaats zal wezen.

Het zal voorgoed geborgen zijn

waar U nu slaapt, bevrijd van pijn.

Wij knielen wenend voor U neer

en houden bij Uw graf de wacht.

Rust in vrede, rust nu zacht!

In Leipzig moet je stil wachten. Niet tot je een ons weegt. Maar slechts tot het Paasoratorium. Het nieuwe spektakel.

Dr. Dirk de Korne is als adjunct-directeur en universitair docent betrokken bij een academisch ziekenhuis in Singapore. Reageren? rubriekforum@refdag.nl