De verkiezing van Mirziyoyev geeft enerzijds duidelijkheid: Oezbekistan zal dictatoriaal geregeerd blijven. Dat betekent dat er weinig ruimte blijft voor individuele vrijheid. Dat ervoer de bevolking nog het sterkst bij een opstand in 2005. Daarbij liet de regering honderden demonstranten door leger en politie doodschieten.

Hoewel Oezbekistan een relatief stabiel land is –dankzij de ijzeren greep die de overheid heeft op de bevolking– heeft die rust een keerzijde. De ongeveer 2 miljoen christenen, van wie zo’n 200.000 protestants, hoeven er niet op te rekenen dat er een einde komt aan de al jaren durende golf van arrestaties, invallen van de politie, boetes en celstraffen.

Het is vooral religieuze lectuur waarop de Oezbeekse politie het voorzien heeft. De reden daarvoor is even voor de hand liggend als gemakzuchtig: er hoeft dan geen uitgebreid onderzoek gedaan te worden naar de ‘schuld’ van de bezitter van zulke lectuur. Want buiten de enkele door de overheid toegestane kerken is het bezit van christelijke lectuur streng verboden.

Een aantal recente voorbeelden maakt duidelijk dat het er in Oezbekistan aan toegaat zoals voor 1990 achter het IJzeren Gordijn. Op 9 november viel de politie twee woningen binnen van protestantse christenen in de stad Termez. De bewoners, Shokir Rakhmatullayev en Dmitri Inyushev, werden beiden vijf dagen gevangengezet. De rechter oordeelde dat ze wegens het bezit van christelijke boeken niet alleen die straf verdiend hadden, maar bovendien 15 procent van hun maandsalaris moesten afstaan. Dat bedrag dient als tegemoetkoming in de kosten die de overheid maakte om de twee op te sluiten.

Banktegoeden bevroren

In Zarafshan kwamen pastor Dmitri Butov en zijn vrouw Svetlana Butova erachter dat overheidserkenning niet altijd bescherming biedt tegen de grillen van het regime. Tijdens een inval in hun woning trof de politie christelijke lectuur aan. Hoewel ze niet in staat van beschuldiging werden gesteld, merkten ze algauw dat hun banktegoeden waren bevroren. Toen de Noorse nieuwsdienst Forum 18 vorige maand navraag deed naar dit geval, weigerden de autoriteiten om vragen te beantwoorden. De Butovs hebben bezwaar aangetekend tegen het overheidsoptreden, maar hebben nog steeds geen toegang tot hun spaargeld.

Op 22 oktober vielen agenten vier huizen van baptisten in Kuvasai binnen, ook al had de politie geen bevel tot huiszoeking gekregen. De agenten namen christelijke boeken en geluidsopnamen mee. De bewoners kunnen een boete tegemoet zien. Een vergelijkbare inval had op 10 november plaats in de regio Namangan.

Hoewel geregistreerde geloofsgemeenschappen in Oezbekistan wel mogen bestaan, worden ook die streng in de gaten gehouden. Dit soort kerken en organisaties krijgt te maken met censuur op religieuze publicaties. Bovendien is het vrijwel onmogelijk om lectuur te verspreiden. „In feite is er sprake van een verbod op religieuze literatuur van welk geloof dan ook, in huizen en op publieke plaatsen”, concludeert Forum 18.

In juli 2015 rapporteerde het mensenrechtencomité van de Verenigde Naties over de invallen bij christenen, de censuur, martelingen en boetes waarmee Oezbeken krijgen te maken als ze een religie willen praktiseren. Op de Oezbeekse overheid maakte dat weinig indruk. De inmiddels overleden president Karimov tekende in april nog een wetswijziging die het mogelijk maakt om iedereen die „extremistische religieuze lectuur” verspreidt, tussen de vijf en de acht jaar op te sluiten in de gevangenis.

>>rd.nl/christenvervolging

Verkiezingen 
in Oezbekistan

Sinds het overlijden van president Karimov in september zat Oezbekistan zonder regeringsleider. Zondag 4 december waren er daarom verkiezingen in het land. Die werden zoals verwacht gewonnen door interim-president Shavkat Mirziyoyev. Nog voordat de verkiezingsuitslag bekend was, twitterde hij een foto waarop te zien was dat hij zijn overwinning vierde met taart en champagne.

Oezbekistan telt 30 miljoen inwoners. Het heeft een van de strengste religiewetten in Centraal-Azië. De overheid is seculier, de bevolking voor 90 procent moslim. Het land bezet de vijftiende plaats op de Ranglijst Christenvervolging 2016 van Open Doors.

Zie ook:

„Situatie voor christenen Oezbekistan eerder moeilijker dan makkelijker” (RD.nl, 8 september 2016)