Een slecht geklede man die laveloos en verward was en onder het bloed zat. Hij lag enige tijd geleden plotseling voor de deur van de Pauluskerk in Rotterdam. „Zelden hebben we iemand er zo ellendig aan toe gezien”, vertelde scheidend predikant-directeur ds. Dick Couvée vrijdagmiddag tijdens een online minisymposium ter gelegenheid van zijn afscheid.

Vanuit de kerk werd 112 gebeld, terwijl enkele mensen de man „een beetje zorg en warmte” boden. Uiteindelijk bleken politie en ambulancepersoneel niet bereid zich over hem te ontfermen. „Argument: hij vormt geen gevaar voor zichzelf en zijn omgeving en wordt nergens geplaatst.”

Na vertrek van de hulpdiensten was de medische afdeling van de Pauluskerk vrijwel de hele dag bezig om „dwars tegen het systeem met al z’n vinkjes in” de man uit Hongarije opgenomen te krijgen in een kliniek. Een „ernstige klacht” die de Pauluskerk vervolgens bij de gemeente indiende over „de misstand van de weigering van hulp” leidde uiteindelijk tot het versnellen van de aanstelling van twee straatpsychiaters in Rotterdam.

Maatschappelijke actie

„Dit is een meer dan sprekend voorbeeld van wat diaconaat in de samenleving van vandaag kan en moet zijn”, zei ds. Couvée, die 12,5 jaar leiding gaf aan diaconaal centrum de Pauluskerk en met emeritaat gaat. Hij benadrukte dat diaconaat bij het wezen van de kerk hoort. „Een mens in nood sta je bij, maar je zorgt ook dat die nood wordt voorkomen”, aldus de predikant. Het gaat „om de cruciale combinatie van barmhartigheid en gerechtigheid.”

De kerk moet, aldus de predikant, „niet bang zijn voor maatschappelijke actie.” „Zorg dat er structureel verandering komt in de positie van mensen die steeds weer aan de verkeerde kant van de streep zitten.” Hij noemde het van belang zichtbaar te maken, bijvoorbeeld richting de politiek, wie de kwetsbare mensen zijn en wat hun noden zijn.

Dr. Thijs Tromp, bijzonder hoogleraar diaconaat aan de Protestantse Theologische Universiteit, wees erop dat diaconaat bij het wezen van elke kerk hoort. „Er schuilt een gevaar in de uitbesteding van de praktische hulpverlening aan diaconale organisaties. Het kan de kerk zielig maken en het diaconaat zielloos.”

Met een „zielige kerk” bedoelde Tromp „dat het erop gaat lijken alsof het in de kerk vooral om geestelijke zaken gaat. Dan raakt uit zicht dat de kerk het lichaam van Christus is, een lijf van vlees en bloed.” Diaconaat betekent zijns inziens meer dan het bieden van noodopvang. „De kerk is niet de noodzakelijke opvang van de overheid voor mensen die tussen de wal en het schip vallen. De kerk is de belichaming van de hoop op een andere wereld, van vrede en gerechtigheid.”

Warme maaltijd

Tromp zou liever zien dat de Pauluskerk „niet geprezen wordt voor haar uitzonderlijke diaconale werk, maar meer als een voorbeeld wordt gezien voor iedere gewone kerk.” Op de vraag welke bijdrage de kerk en het diaconaat kunnen leveren aan het terugdringen van armoede en onrecht, zei de hoogleraar: „Door kerk te zijn zoals de Pauluskerk dat doet.”

Diverse bezoekers van de Pauluskerk gaven aan dat het diaconaal centrum een plek is waar ze zich welkom voelen en waar niemand wordt afgeschreven. Burgemeester Aboutaleb sprak van „een plek die niet gemist kan worden, al zou ik graag willen dat die misbaar was.” Hij zei „ongelooflijk dankbaar” te zijn voor de jarenlange inzet van ds. Couvée voor kwetsbare mensen, waarbij hij onder meer wees op het bieden van maaltijden.

„In mijn islamitische traditie is het beste wat je iemand kunt geven als hij behoeftig is een warme maaltijd. Als de maag leeg is, functioneert het hele lichaam niet, de hersens ook niet. Dan kun je ook niet nadenken.”

Aan het eind van het symposium droeg ds. Couvée zijn taak over aan zijn opvolger, ds. Ranfar Kouwijzer.