Situatie in VS leert belang van respect en gesprek
De ontknoping van de verkiezingsstrijd in de Verenigde Staten heeft de achterliggende dagen mensen intens bezig gehouden. De spannende vraag was: blijft het Trump of wordt het Biden? En zelfs met de uitslag van de tellingen lijkt het proces nog niet afgerond. Algemene verwachting is dat er nog tal van processen zullen worden gevoerd. Kloppen de tellingen wel? Is er hier of daar inderdaad gefraudeerd, zoals het campagneteam van Trump beweert? Vragen waar straks de rechter naar moet kijken.
Dat de gang van de stembus naar de rechter wordt gemaakt, heeft alleen zin als die inderdaad tot een glashelder oordeel kan komen. De geschiedenis heeft echter geleerd dat daar toch altijd wat mist rond blijft hangen. Toen in 2000 de Democraat Al Gore vragen had bij de overwinning van de Republikein Bush heeft uiteindelijk het federale hooggerechtshof bepaald dat Bush gewonnen had. Al Gore accepteerde dat, maar ook nadien bleef er ruis. Was het oordeel wel terecht?
Met de loop van de tijd verstomde die kritiek, niet het minst doordat in het eerste jaar van Bush de aanslagen van 11/9 plaatshadden. Die eisten niet alleen de aandacht op, maar brachten uiteindelijk ook weer een gevoel van saamhorigheid bij de Amerikanen.
Duidelijk is dat die saamhorigheid nu ver te zoeken is. Niet alleen de nek-aan-nek-race maar vooral de heftige reacties in de Amerikaanse samenleving rond de verkiezingen bewijzen hoezeer het land verdeeld is. Daarom is de vraag of de verliezers zich straks zullen neerleggen bij de gerechtelijke uitspraken. Dat veel Amerikanen de laatste maanden wapens hebben gekocht, is in dit opzicht een veeg teken.
Nederland is Amerika niet. De Amerikaanse maatschappij is een concurrentiemaatschappij. Men is gewend te vechten om vooruit te komen. Het feit dat men slechts twee politieke partijen heeft, afgezien van enkele splintergroepen, draagt bij aan de verdeeldheid in twee kampen.
De samenleving in ons land is er een van overleg, van polderen. Dat maakt dat scherpe tegenstellingen meestal niet uitmonden in echte vijandigheid.
Toch vallen er voor Nederland wel lessen te trekken uit de gang van zaken. In ieder geval moet er alles aan worden gedaan om de polarisatie die ook in ons land toeneemt, beheersbaar te houden. Belangrijk is om in gesprek met elkaar te blijven. De verschillen kunnen groot zijn, ja zelfs fundamenteel. Maar als men niet meer bereid is tot wederzijds respect en open gesprek, dan is het hek van de dam. Dat heeft de situatie in Amerika wel laten zien.
Tweede les is dat politici en burgers alles in het werk moeten stellen om de democratie en de rechtsorde te koesteren. Het afgeven op Den Haag, op rechterlijke macht, op overheden, zoals sommigen in ons land doen, is gevaarlijk. Doet men dat laatste toch, dan leert de situatie in Amerika dat een dreigend klimaat kan ontstaan.
