Op het moment dat milieuministers uit 180 landen in Marrakech vergaderen over de bestrijding van klimaatverandering, zit de Nederlander Joris Thijssen van Greenpeace International op 4000 meter hoogte in de sneeuw op de 5895 meter hoge Kilimanjaro in Tanzania. „We zijn hier om de ministers in Marrakech te laten zien dat klimaatverandering nu al plaatsheeft en om ze erop te wijzen wat er kan gebeuren als ze geen goed klimaatakkoord bereiken”, zei Thijssen gisteren via een directe verbinding vanaf de Kilimanjaro op een persconferentie in Marrakech. Greenpeace zegt dat niet alleen op de Kilimanjaro de omstandigheden veranderen. Ook in het Atlasgebergte, nog geen 100 kilometer ten zuiden van Marrakech, valt steeds minder regen en sneeuw. Marokko heeft al voor het derde opeenvolgende jaar te kampen met droogte.

Als sneeuw en ijs verder wegsmelten op de Kilimanjaro, heeft dat vérstrekkende gevolgen voor de bevolking in de omgeving. Voor de landbouw, de opwekking van hydro-elektriciteit en de beschikbaarheid van drinkwater is die afhankelijk van het smeltwater dat van de Kilimanjaro afkomt. Bovendien gaan nu jaarlijks nog zo’n 20.000 toeristen naar de besneeuwde bergtop, 3 graden ten zuiden van de evenaar. Ook die bron van inkomsten loopt gevaar bij verdere klimaatverandering.

Al in februari van dit jaar sloegen Amerikaanse onderzoekers van de Ohio State University alarm. Eenderde van het ijsveld op de Kilimanjaro is volgens hen in de afgelopen twaalf jaar verdwenen. De ijskap werd voor het eerst in 1912 in kaart gebracht. Ten opzichte van die situatie is inmiddels 80 procent verdwenen, aldus Greenpeace.

De milieuorganisatie moet het voor de verbreiding van die boodschap volledig van de pers hebben. Op de persconferentie was geen minister of staatshoofd te bekennen. Die kwamen pas gisteren in de loop van de dag en vandaag naar Marrakech. Hun ambtenaren zijn al anderhalve week in Marokko om daar het voorwerk voor de komende dagen te doen.

Kyoto
De ministers moeten in Marrakech het in 1997 in Kyoto bereikte historische klimaatakkoord verder invullen. Na dagen en nachten onderhandelen viel daar toen het besluit om de uitstoot van broeikasgassen in industrielanden te beperken. Volgens het akkoord van Kyoto moet die uitstoot in 2010, gemiddeld voor alle industrielanden, 5,2 procent lager zijn dan de uitstoot in 1990.

Sinds 1997 heeft het Kyoto-akkoord op vier daaropvolgende VN-klimaatconferenties slechts voor ordinaire internationale ruzies gezorgd. De Verenigde Staten, ’s werelds grootste producent van broeikasgassen, onttrokken zich begin dit jaar, onder leiding van de net aangetreden president Bush, zelfs aan de verplichtingen van het akkoord waarmee ze in 1997 in Kyoto volledig instemden.

De klimaatconferentie in Den Haag vorig jaar mislukte doordat de industrielanden er niet in slaagden overeenstemming te bereiken over de manier waarop de uitstoot van broeikasgassen beperkt mag worden. Er was een extra bijeenkomst in Bonn, juni dit jaar, nodig om daar duidelijkheid in te krijgen. Dat lukte toen, onder leiding van de Nederlandse milieuminister Pronk, maar de bewindslieden waren nog niet uit Bonn vertrokken of hun ambtenaren zaten elkaar alweer in de haren. Het door de ministers bereikte akkoord zou niet in een wettelijk bindende tekst te vertalen zijn.

Ruim vier maanden later zitten ze nu in Marrakech bij elkaar – en de situatie lijkt nog weinig veranderd. Japan bijvoorbeeld verklaarde gisteren op een persconferentie niet akkoord te zullen gaan met wettelijk bindende maatregelen in de uitwerking van het Kyoto-akkoord. Dat houdt in dat landen bijvoorbeeld een boete kunnen krijgen als ze niet aan hun verplichting voldoen om minder broeikasgassen uit te stoten. Maar in Bonn was al besloten dat er wettelijk bindende maatregelen in het Kyoto-protocol moeten komen.

Aanvechtbaar
In de aanloop naar de ministersvergadering van de komende dagen, heeft naast Japan ook Canada aanvechtbare voorstellen gedaan. Dat land wil een deel van zijn Kyoto-verplichting afkopen door hydro-elektriciteit en zelfs elektriciteit opgewekt in kerncentrales, uit te voeren naar bijvoorbeeld de Verenigde Staten. Maar de bedoeling van het Kyoto-akkoord is dat landen vooral in eigen huis de uitstoot van broeikasgassen beperken, bijvoorbeeld door minder energie in de industrie of het verkeer te gebruiken. Vooral bij het verstoken van fossiele brandstoffen zoals aardolieproducten en steenkool komen broeikasgassen vrij.

Al sinds 1997 zijn de industrielanden het er niet over eens in welke mate bossen en braakliggende landbouwgronden een rol mogen spelen in de beperking van de uitstoot van broeikasgassen. Bekend is dat bossen en braakliggende grond het belangrijke broeikasgas kooldioxide opnemen, maar er is nog veel wetenschappelijke onzekerheid over de mate waarin. Ondanks die onzekerheid, willen Canada, Australië en Rusland juist een belangrijk deel van hun verplichting inlossen door aan bossen een grote rol toe te kennen. Rusland legde gisteren daarvoor een eis op tafel die op de conferentie in Bonn al was afgewezen.

Milieuorganisaties, in Marrakech met ongeveer 200 stafmedewerkers vertegenwoordigd, toonden zich gisteren furieus over de opstelling van Japan, Canada, Australië en Rusland. De directeur klimaatverandering van Greenpeace, Bill Hare, verklaarde: „Ik zit nu veertien jaar in het proces van klimaatverandering, maar ik heb nog niet eerder meegemaakt dat landen op een zodanige manier onder eerdere afspraken proberen uit te komen. Ze scheuren met hun voorstellen de essentie uit het verdrag van Kyoto.”

Nachten
Het akkoord van Kyoto treedt pas in werking als minstens 55 landen het verdrag ratificeren. Daar komt nog de bepaling bij dat die landen samen in 1990 minstens 55 procent van de totale uitstoot van broeikasgassen voor hun rekening moesten nemen. Na het slagen van Bonn dachten veel deelnemers dat ze in Marrakech makkelijk de laatste puntjes op de i zouden zetten, zodat ratificatie in de loop van volgend jaar voor veel industrielanden geen probleem zou zijn. Alleen dan kunnen die landen in de nog resterende jaren tot 2010 de doelstelling van een lagere uitstoot van broeikasgassen halen.

Met nog twee conferentiedagen te gaan, zullen de net gearriveerde ministers ongetwijfeld minstens ook nog een nacht nodig hebben om Marrakech tot een succes te maken. Eerdere klimaatconferenties hebben hun geleerd dat ze zelfs de laatste twee, drie nachten makkelijk zonder hotel kunnen.