Flavius Josephus: gekleurd maar betrouwbaar historicus

Glas promoveerde maandag in Groningen op de autobiografische gedeelten in Flavius Josephus’ ”De Joodse Oorlog”, een geschiedenis van de Joodse opstand tegen Rome van 66 tot 70 na Christus. Een opvallend kenmerk van dit werk is de belangrijke rol die de Joodse historicus toeschrijft aan zijn eigen personage.

In het jaar 66 raakte Josephus betrokken bij de opstand. Zijn rol tijdens dit conflict leverde hem postuum een reputatie op als grootste verrader uit de Joodse geschiedenis. Glas: „Josephus beschrijft zijn rol als generaal in Galilea in heroïsche termen, maar uiteindelijk boekte hij geen noemenswaardige resultaten. De Romeinen waren veel te sterk en onder leiding van generaal Vespasianus werden de Joden in die regio kort na het begin van de opstand gemakkelijk verslagen. Josephus zelf werd gevangengenomen. Na zich korte tijd te hebben verstopt in een grot, gaf hij zich over aan de Romeinen. Omdat hij had voorspeld dat Vespasianus keizer zou worden, werd hij vrijgelaten en kwam hij in Rome terecht, waar hij zijn werk over deze oorlog schreef.”

In ”De Joodse Oorlog” zet Josephus zichzelf neer als generaal en leider volgens een herkenbaar Grieks-Romeins model. „Daarbij ligt de nadruk op zijn deugden en karakter”, aldus Glas. „Voor Grieken en Romeinen was dit heel gebruikelijk, maar op ons komt het vreemd over. Josephus geeft in zijn verhaal zijn ervaring als verdienstelijk deelnemer en ooggetuige weer, en daarmee zijn kennis van het onderwerp.”

Is zijn weergave van wat hij over Jezus schrijft ook gekleurd?

„Josephus geeft veel informatie over de tijd waarin Jezus leefde en van het vroege christendom die niet of nauwelijks in het Nieuwe Testament niet te vinden is. Dit verklaart waarom Josephus tijdens en na de oudheid veel werd gelezen en geciteerd door christenen. Juist het perspectief van een niet-christelijke schrijver maakte Josephus zo interessant voor christenen: hij kan als een onafhankelijke getuige worden gebruikt. Natuurlijk had Josephus zijn eigen agenda. Hij is zelf geen christen en kent Jezus in ”De Joodse Oudheden” een kleine rol toe, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Pilatus en Herodes, die hij veel uitgebreider behandelt.”

In het Nieuwe Testament voorspelt Jezus de verwoesting van Jeruzalem. Komt deze profetische uitspraak ook voor bij Josephus?

„De toekomst van Jeruzalem en haar tempel is een zeer belangrijk thema in ”De Joodse Oorlog”. Volgens Josephus had het geen zin om zich tegen de zijns inziens onoverwinnelijke Romeinen te verzetten. Hij stelde dat God aan de kant van de Romeinen stond. Josephus schrijft de opstand vooral toe aan een kleine groep Joden, onder andere de zeloten, die een radicale minderheid vormden. Hij haalt in zijn werk verschillende profetieën aan die de vernietiging van de tempel voorspelden en die willens en wetens werden genegeerd door enkele groepen Joodse fanatici.

De val van Jeruzalem was uiteindelijk een fundamentele gebeurtenis die ertoe leidde dat Joden en christenen elk hun eigen weg gingen. Josephus’ uitgebreide beschrijving van de vernietiging van Jeruzalem werd door christenen uitgelegd als een goddelijke straf voor de ongehoorzame Joden. Waarschijnlijk zou Josephus verbaasd en geschokt zijn geweest over deze christelijke herinterpretatie van zijn werk.”

Flavius Josephus: gekleurd maar betrouwbaar historicus

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?