Afgevaardigde Buitenweg van GroenLinks velt een hard oordeel. Zij kwalificeert de nominatie van Buttiglione als „een provocatie in de richting van alle waarden en normen van de EU.” Zij waarschuwt: „Zijn verblijf in Brussel dreigt één lang conflict te worden, met het EP of met zijn eigen geweten.”

Onder de grote fracties krijgt de kandidatuur de steun van alleen de christen-democraten. Wij letten op zijn professionaliteit en op zijn bereidheid om de wetten te handhaven en wat dat betreft bestaan er bij ons geen twijfels, zo valt van die zijde te beluisteren. Tegelijk signaleert een europarlementariër uit hun midden, met verwijzing naar de ophef in deze affaire onder groeperingen die in Nederland voorheen elkaar vonden in paars, een toenemende intolerantie ten aanzien van de pluriformiteit in ethische kwesties.

Het curriculum vitae van Rocco Buttiglione (56) toont aan dat hij over ruime ervaring beschikt in de academische wereld. Hij studeerde rechten, met speciale aandacht voor de historie van politieke doctrines. Later werkte hij als hoogleraar bij wetenschappelijke instituten in Liechtenstein en Rome. In die hoedanigheid doceerde hij over onderwerpen in de sfeer van filosofie, sociale ethiek, economie en politiek. Hij beheerst maar liefst zeven talen: Italiaans, Engels, Frans, Duits, Spaans, Portugees en Pools.

Zijn loopbaan als politicus begon in 1994, toen hij een zetel veroverde in de Italiaanse Tweede Kamer. Buttiglione is de voorman van de UDC, een splinterpartij binnen de gelederen van de christen-democraten in Europa, die deel uitmaakt van de regeringscoalitie in Italië. Hij had zitting in het Europees Parlement en hij was minister van Europese Zaken. Afgelopen zomer werd hij door premier Berlusconi naar voren geschoven als kandidaat-eurocommissaris. Voorzitter Barroso van het op 1 november aan te treden team reserveerde voor hem de portefeuille van wat voluit heet Justitie, Vrijheid en Veiligheid en draagt hem tevens voor als een van de vijf vice-voorzitters.

Buttiglione, gehuwd en vader van vier dochters, is een vriend van paus Johannes Paulus II en onderschrijft diens conservatieve visie op zaken als huwelijk, gezin en seksualiteit. Hij publiceerde onder meer een boek waarin hij het gedachtegoed van Karol Wojtyla, de geboortenaam van de kerkleider, uiteenzet. Zijn geloofsovertuiging steekt hij niet onder stoelen of banken, zo bleek vorige week tijdens een hoorzitting met het EP, en dat heeft de aversie in linkse en liberale kringen tegen zijn benoeming tot EU-bestuurder flink aangewakkerd.

De rooms-katholieke politicus was al omstreden geraakt doordat hij sympathie betuigde aan ideeën om migranten die naar Europa trekken, op te vangen in kampen in Noord-Afrika en ze pas toe te laten als hun asielaanvraag is gehonoreerd. Hij vindt die aanpak in hun eigen belang, omdat zij dan niet worden blootgesteld aan de gevaren van de overtocht over zee in vaak krakkemikkige bootjes. Jaarlijks sterven vele vreemdelingen op weg naar Italië de verdrinkingsdood.

En wat ook meespeelt in de negatieve stemming rond Buttiglione, zijn diens banden met Berlusconi. Die leeft voortdurend op gespannen voet met de rechterlijke macht, heeft via een speciale immuniteitswet gewaarborgd dat hij gedurende zijn ambtsperiode verschoond blijft van juridische procedures wegens verdenking van corruptie en verzette zich tegen de invoering van een Europees arrestatiebevel. Zo iemand kan niet de commissaris van Justitie leveren, menen de critici.

Zij grijpen voor hun afwijzende houding echter vooral de uitspraken aan die Buttiglione deed tijdens de hoorzitting in het EP, vorige week. In antwoord op vragen bestempelde hij homoseksualiteit als een zonde. Hij benadrukte daarbij wel het onderscheid tussen morele opvattingen en de rechtsregels, wees er in dat verband op dat homoseksualiteit niet strafbaar is en beloofde de in de grondrechten vastgelegde vrijheden te zullen verdedigen. Hij zegde toe dat zijn geloofsovertuiging geen invloed zal hebben op zijn publieke handelen, maar zaaide verwarring door de volgende dag te verklaren dat hij zich zal verzetten tegen voorstellen die indruisen tegen zijn persoonlijke principes.

Verder duidde hij het huwelijk aan als een instelling waarbinnen vrouwen kinderen kunnen krijgen en de bescherming genieten van hun man. Later liet hij weten dat hij niet bedoelde dat vrouwen thuis behoren te zijn. Hij verduidelijkte: „In de hedendaagse wereld hebben zij te veel verplichtingen. We moeten daarom een beleid ontwikkelen dat hun de gelegenheid biedt zowel moeder te worden als hun talenten in hun werk te ontplooien.”

Zijn presentatie riep bij zijn politieke tegenstanders hevige verontwaardiging op. Voorzitter Borrell van het EP, een Spaanse socialist, zei „geschokt” te zijn en keerde zich openlijk tegen de nominatie van de Italiaan. Een merkwaardige actie overigens, om als voorzitter, die wordt geacht de eigen inzichten ondergeschikt te doen zijn aan die van de instantie die hij vertegenwoordigt, in zulke stellige bewoordingen vooruit te lopen op het uiteindelijke standpunt van het Parlement.

Buitenweg, die spreekt over „een reactionair pur sang”, is het volledig met Borrell eens. „Het Vaticaan heeft het niet voor het zeggen in de Europese Unie en dat dient zo te blijven”, beklemtoont zij. Socialisten, groenen en liberalen betwijfelen of het discriminatieverbod bij hem in veilige handen is. „Moeten we deze zaak toevertrouwen aan een commissaris die de gelijkgeslachtelijke liefde als een symptoom van een morele stoornis omschrijft?” aldus Buitenweg.

Buttiglione heeft inmiddels de tegenaanval geopend. In een interview liet hij eind vorige week weten: „Sommigen vinden dat een katholiek geen eurocommissaris van Justitie kan worden, anderen vinden dat iemand uit de regering van Berlusconi daarvoor niet in aanmerking komt. Dit lijkt me van degenen die zich opwerpen als de aanhangers van de cultuur van non-discriminatie een vorm van discriminatie op grond van religieuze of nationale motieven.”

De ontstane situatie betekent een fikse tegenslag voor Barroso. Aan hem is nu het woord. Hij mag op zoek naar een uitweg uit de impasse.