Toen de kiescommissie zondag de uitslag van de parlementsverkiezingen bekend maakte, braken er in Bisjkek hevige rellen uit. Demonstranten plaatsten vraagtekens bij het eerlijke verloop van de stembusgang en verzamelden zich op het Ala-Tooplein in de hoofdstad. Ze bestormden het parlement en eisten nieuwe verkiezingen.

Met succes: de centrale kiescommissie besloot de uitslag dinsdag ongeldig te verklaren. De voorzitter, Noerzjan Sjaidabekova verklaarde zo verdere spanningen te willen voorkomen. Premier Koebatbek Boronov is opgestapt. De zittende president Sooronbai Zjeenbekov zei dinsdag ook bereid te zijn te vertrekken.

Verschillende oppositiepartijen die de kiesdrempel niet haalden, riepen dinsdag een nieuwe regering uit. „Het belangrijkste doel van de protesten is niet om de resultaten van de verkiezingen teniet te doen, maar om mij uit de macht te ontzetten”, zei president Jeenbekov daarop.

Betogers van de oppositie wisten in de nacht van maandag op dinsdag oud-president Almazbek Atambajev te bevrijden. De politie greep hard in. Een persoon kwam om het leven en zo’n 700 mensen raakten gewond.

De partij van Jeenbekov haalde volgens de vernietigde uitslag 46 van de 120 zetels. Samen met de partij van de bevriende Rajimbek Matraimov, die 45 zetels zou hebben gehaald, zou Jeenbekov een dominant blok in het parlement hebben. Van de vier partijen die de kiesdrempel haalden, is er slechts één openlijk kritisch op Jeenbekov.

In Kirgizië spelen familieclans en in cultureel opzicht verschillende regio’s een grote rol. Dat is ook in de politieke partijen terug te zien. Het gaat weinig over liberaal of conservatief, links of rechts, maar vooral over zuidelijk of noordelijk en uit welke streek of invloedrijke familieclan een politicus komt. Een presidentstermijn gaat vooral om het bevoordelen van de familie, ook al kan dat op termijn de kop kosten van het familielid dat president is.

Lees ook

„Archeologische vondsten kans voor christenen in Centraal-Azië”

Democratisch

De huidige opstand heeft alles te maken met de verdeeldheid tussen noord en zuid in Kirgizië en met het verbloemen van corruptie en steekpenningen. De strijd culmineert in een ruzie tussen twee voormalige partijgenoten: president Jeenbekov, een zuiderling, en zijn voorganger Atambajev, een noorderling.

Atambajev zag in Jeenbekov iemand die het land zou verenigen en daarom koos hij hem tot opvolger. De goede relatie bekoelde echter toen Atambajev zich meer en meer met het beleid ging bemoeien. Hij had kritiek op de vriendjespolitiek binnen de familieclan en hekelde de corrupte contacten van Jeenbekov. De nieuwe president liet zich echter niet door een noordeling de wet voorschrijven.

Achter de schermen trekt ook nog eens de steenrijke oligarch Rajimbek Matraimov aan de touwtjes. Deze zuiderling werd rijk en machtig door zijn duistere zaken als douanebeambte en geniet in het zuiden grote populariteit. Alleen oud-president Atambajev stond president Jeenbekov en Matraimov in de weg in hun streven naar absolute macht. Atambajev werd eind 2019 niet geheel onverwachts opgepakt en volgens de oppositie in een politiek proces veroordeeld tot elf jaar cel. Tot hij dus deze week werd bevrijd.

Het oproer en het opstappen van de premier laten zien dat Kirgizië in vergelijking met andere staten in Centraal-Azië het meest vrije en democratische land is. Maar in de praktijk blijft het vaak moeilijk de mentaliteit te veranderen.