Nederland ligt al geruime tijd onder vuur wegens zijn rol bij internationale belastingontwijking. Het CPB, een belangrijke adviseur voor het kabinet, onderzocht voor zes ontwikkelingslanden hoeveel bronbelasting zij op bijvoorbeeld dividend, rentebetalingen of het uitbetalen van royalty’s mislopen.

Zoals een routeplanner de snelste weg van A naar B uitrekent, zo zoeken veel multinationals voor hun geldstromen naar de fiscaal goedkoopste weg tussen allerlei dochterfirma’s in landen, legt een onderzoeker van het CPB uit. Dat gebeurt door te ‘shoppen’ tussen alle belastingverdragen die landen met elkaar sluiten. Omdat Nederland veel van die verdragen sloot, die vaak ook nog eens gunstig zijn, is het vaak een van de stations op belastingroute.

Een netwerkanalyse van het CPB wijst erop dat Egypte in het extreemste geval van belastingplanning alle bronbelasting op dividend misloopt, waarbij Nederland in 16 procent van de gevallen het eerste passeerstation voor die geldstromen is. Dat is iets minder dan koploper Groot-Brittannië, dat bij bijna een vijfde van alle routes goed is voor de eerste etappe.

Het onderzoek van het CPB laat zien dat Nederland ook als enige land verantwoordelijk kan zijn voor alle derving van dividendbelastingen in een ontwikkelingsland. Zo loopt Oeganda in de extreemste gevallen van belastingontwijking alle te betalen dividendbelasting mis. Die derving komt dan volledig op het conto van verdragspartner Nederland.

De analyse maakt deel uit van een breder onderzoek in opdracht van het kabinet. Doel daarvan is om belastingsystemen in ontwikkelingslanden te versterken.

Oxfam Novib berekende in een eigen onderzoek dat Oeganda door een bilateraal belastingverdrag met Nederland zeker 287 miljoen dollar aan belasting misloopt. Het gaat om heffingen die oliemaatschappijen Total en Cnooc hadden kunnen betalen voor een groot olieproject in het land. Volgens de ontwikkelingsorganisatie is dat bedrag een fractie van alle mogelijke belastingderving voor Oeganda.