De coronacrisis heeft ook een wissel getrokken op de rechtstaat in de Europese Unie. Door de pandemie kwamen de parlementaire controle op de regering en andere waarborgen tegen machtsmisbruik onder druk. Ook het werk van de pers en het maatschappelijk middenveld werd bemoeilijkt en burgers konden niet altijd meer naar de rechter.

Dat constateert de Europese Commissie in een rapport over de rechtstaat in de EU, dat voortaan jaarlijks wordt opgemaakt. De commissie rapporteert niet alleen over bekende zorgenkindjes als Hongarije en Polen, maar over iedere lidstaat. Het dagelijks EU-bestuur kan naar de Europese rechter stappen als bijvoorbeeld de rechterlijke macht ergens in het gedrang komt, zoals in het geval van Polen is gebeurd. Maar de nieuwe ‘APK voor de rechtstaat’ in de lidstaten moet ervoor zorgen dat het van zulke stappen niet nog eens hoeft te komen.