„Het was mijn schuld. Dus ik hield mijn mond”

Eind juni van dit jaar startte de Texaanse Mandy het besloten Facebookaccount #BraveToo, voor vrouwen die binnen de Christian Fellowship Ministries te maken kregen met grensoverschrijdend gedrag. Zelf werd ze betast en leed ze onder grooming (waarbij de dader het vertrouwen wint van iemand met als doel om deze persoon seksueel te misbruiken).

Achter gesloten deuren

Achter gesloten deuren speelt pastor Evert Valk, voorganger van Evangeliegemeente De Deur in Zwolle, een duister spel. Een marmeren blad in zijn kantoor vormt het speelbord, een mes het spelattribuut. Zijn status maakt dat hij ver kan gaan. Meer dan tien vrouwen doen mee. Als één van hen het zwijgen doorbreekt, lijkt het spel uit te zijn. Wat er dan gebeurt, is exemplarisch voor de gang van zaken in de gesloten kerkgemeenschap waartoe De Deur behoort, de Christian Fellowship Ministries (CFM). Het slachtoffer verdwijnt van het toneel, de dader keert terug. Deel 4 van 7.

Na een oproep op het Facebookaccount Leaving the Potter’s House druppelden op #BraveToo de eerste verhalen binnen. Zoals dat van Jennifer (niet haar echte naam), met wie het Reformatorisch Dagblad persoonlijk, schriftelijk contact heeft.

De Canadese groeit op in een gebroken gezin en is „extreem kwetsbaar” als ze beschadigd in een Potter’s House-gemeente terechtkomt. Eerder is ze gedrogeerd en verkracht. In de kerk ontmoet ze een jongen met wie ze –tegen de kerkregels in– stiekem scharrelt. Ze is dol op hem. De relatie eindigt echter in een verkrachting.

Bezeten

Jennifer verzamelt al haar moed, benadert de pastor en vertelt hem wat er is gebeurd. De voorganger antwoordt dat ze liegt en dat ze door demonen bezeten is. Volgens hem is ze zelfs zo ver heen, dat pastorale hulp geen zin meer heeft.

Het meisje had de jongen niet mogen verleiden, stelt hij. Ze zou er zelfs de aanleiding toe zijn dat de kerk financieel gebrek lijdt en maar weinig aanwas heeft. De pastor kiest de kant van de jongen en vertelt hem dat hij blij mag zijn dat de kwestie in de kerk is afgehandeld, en niet voor de wereldlijke rechter, „omdat vrouwen daar in de meerderheid zijn.”

Het verwijt van demonische bezetenheid valt vaak en veel in de wereldwijde kerkgemeenschap, zeker ook waar vrouwen zich durven uitspreken over wat hen overkwam. Ook wordt hun voorgehouden dat ze moeten zwijgen en het misbruik accepteren om genezing en herstel te vinden.

„Potter’s House doet niets dan zaken in de doofpot stoppen die problemen zouden kunnen veroorzaken in de kerk”, schrijft de binnen de gemeenschap seksueel misbruikte Lisa uit Australië. „Er zijn mannen die gewoon verdergaan met hun leven, denkend dat ze niets verkeerd hebben gedaan omdat ze wegkwamen met wat ze deden. Terwijl het slachtoffer lijdt en zichzelf ervan probeert te overtuigen dat het allemaal haar schuld is.”

Grappen

Ook Amy uit de VS viel ten prooi aan misbruik. Als jong meisje wordt ze drie jaar lang seksueel misbruikt door een man met een leidinggevende positie in Potter’s House. „Ik was doodsbang om erover te praten en als ik dat probeerde, lachten zij er altijd om en maakten er grappen over. Zij, de assistent-pastors etc.”

Als Amy’s ouders de kerk verlaten, confronteren ze pastor Jeff Rens, schoonzoon van de onlangs overleden kerkleider Wayman Mitchell, met wat er gebeurd is, waarna hij Amy op felle wijze beschuldigt van het vernietigen van de gemeente. Later hoort ze van vrienden dat Rens haar (letterlijk) „de hoer van de preekstoel” heeft genoemd. De dader ging volgens Amy door met het misbruiken van meisjes, maar die slachtoffers houden hun mond.

Zwijgen

Al in de jaren tachtig van de vorige eeuw worden er in Arizona (VS) televisieprogramma’s uitgezonden waarin mensen vertellen dat ze in Potter’s House en The Door slachtoffer zijn geworden van hersenspoeling en misbruik. Een aantal van deze programma’s (zoals de vijfdelige serie ”Behind the Door” uit 1988) is te zien op het YouTubekanaal ”Mitchellism.”

Debbie Christensen vertelt in de tweede aflevering hoe ze in The Door in El Paso, Texas, slachtoffer werd van een verkrachting door een hoger geplaatst kerklid. Als ze haar pastor erover vertelt, legt hij de schuld bij haar en verplicht hij haar te zwijgen.

„Het was mijn schuld. Als ik iemand erover zou vertellen, zou ik uit de kerk getrapt worden. Dus ik hield mijn mond. Ze hadden gezegd dat je naar de hel gaat, als je de kerk verlaat.”

In dezelfde aflevering bestempelt pastor Wayman Mitchell de aantijgingen van Christensen als leugens. „Als haar verhaal klopt, moet ze een aanklacht indienen. Het feit dat ze dit niet doet, laat velen van ons geloven dat haar verhaal niet waar is.” De zaak van Debbie Christensen, die haar naam later veranderde in Deborah Malone, komt nooit voor de rechter. Ze pleegt in 2002 zelfmoord. Decennia zijn verstreken, maar de manier waarop de kerk geluiden als die van Debbie smoort, lijkt in al die jaren niet veranderd. Veel pastors –de goeden niet te na gesproken– schuiven problemen onder het vloerkleed omdat ze bang zijn hun bediening te verliezen. Een kalme kudde verzekert de herder van zijn positie en de gemeente van inkomsten.

Wat seksueel misbruik in de hand werkt, is het gegeven dat leden –mannen, maar vooral ook vrouwen– de pastor deelgenoot maken van hun keuzes, wensen, problemen en zonden, ook als die binnen het huwelijk spelen. De Amerikaanse Hannah kreeg samen met haar ex-man huwelijkscounseling van haar pastor. De voorganger vroeg haar tot in detail te vertellen wat ze deed als ze intiem was met haar man. „Ze eisten ook dat ik seks met hem (haar ex-man, EHvS) had, anders zou haar man de pastor inlichten.”

Intussen keek haar echtgenoot porno, iets wat niet ter sprake kwam in de gesprekken met de pastor.

Intieme zaken

Het is in De Deur niet uitzonderlijk dat pastors naar expliciete details vragen. Ook in Nederland gebeurt dat. Vrouwen delen breedvoerig intieme zaken met hun pastor. Menstruatieproblemen, een stiekeme zoen in het fietsenhok bij school, ongewenste kinderloosheid, alles komt op tafel. Het versterkt de machtspositie van de leider. Zijn arm reikt tot in de slaapkamer.

Een Nederlands ex-lid dat in een gemeente onder de grote rivieren kerkte, zag na de kerkdienst vaak dames bij de voorganger zitten om dingen te bespreken.

„Waarom zaten ze daar niet met hun man? Natuurlijk, als je man je slaat of als hij veel drinkt, moet je dat onder vier ogen kunnen delen, maar dat soort zaken was lang niet altijd aan de orde. Nee, ze praatten bijvoorbeeld over hun erotische dromen. „Een zonde”, zei de pastor, „en waar droom je dan over?”” Het ging gewoon heel ver.”

Een andere vorm van misbruik vloeit voort uit gearrangeerde huwelijken. Wereldwijd gebeurt het dat de kerkleiding jonge twintigers aan elkaar koppelt, niet bruut gedwongen, maar subtiel. „Dit is de wil van God voor jullie.”

Doel hiervan is de geslotenheid van de gemeenschap waarborgen. Huwelijkspartners van buiten de kerk vormen een bedreiging voor de gemeenschap.

Geweld

Ook het huwelijk van Alyssa is gearrangeerd. Zij krijgt te maken met ernstig huiselijk geweld, zelfs tijdens de zwangerschap en na de geboorte van haar kinderen. Verschillende malen belandt ze met blauwe ogen en kneuzingen in het ziekenhuis. Daarnaast misbruikt haar man haar seksueel. Lange tijd geeft ze satan de schuld van het geweld („Het zijn immers demonen die het heilig huwelijk kapot proberen te maken”) en probeert ze te doen wat de CFM haar voorhoudt: haar man gehoorzamen, tienden geven en zeven dagen per week naar de kerk gaan. Dan zal alles goedkomen.

„Als je in Potter’s House zit, geloof je dat daar de absolute waarheid te vinden is”, schrijft ze. „Dat je in Gods handen bent, dat Hij je daar heeft geplaatst en dat je dus moet bloeien waar je geplant bent. Het is moeilijk om los te breken. Ik verloor mijn ondersteuningsnetwerk.”

De kerk offert de geestelijke gezondheid, het psychische welbevinden en zelfs de lichamelijke integriteit van kwetsbare kerkleden op het altaar van de macht.

„Ik geloofde niet in seksueel misbruik van vrouwen door pastors gedurende al die jaren dat ik lid was”, schrijft Alejandro Flores uit Amarillo, Texas, op Facebook. „Maar nu ik weg ben, zie ik het. Man, wat zat ik fout. De Christian Fellowship Ministries worden bestuurd door machtsbeluste mannen die bereid zijn om te misbruiken voor macht.”

Geen interview

De redactie probeerde de verschillende verhalen over misbruik in de Christian Fellowship Ministries en met name de Zwolse misbruikzaak onder de aandacht te brengen van Greg Mitchell, pastor van de moedergemeente in Prescott (Arizona) en zoon van de onlangs overleden kerkleider Wayman Mitchell.

De beheerder van The Potter’s House in Prescott, die de telefoon opnam, gaf echter aan dat Greg Mitchell niet op de huidige situatie wil ingaan en geen tijd wil vrijmaken voor een interview.

Twee e-mails bleven onbeantwoord.

#BraveToo

Alle vrouwen die in dit artikel voorkomen, zijn actief op Facebookaccount Escaping The Potter’s House of het besloten account #BraveToo. Escaping The Potter’s House telt inmiddels meer dan duizend leden. Wekelijks komen er nieuwe posts bij. #BraveToo ontstond deze zomer. Hierop spreken vrouwen zich uit over misbruik in de Christian Fellowship Ministries. Met enkelen was er persoonlijk, schriftelijk contact. Mandy V. wil alleen met haar voornaam in de krant, de andere vrouwen gebruiken schuilnamen. De echte namen zijn bekend bij de redactie.

Eén geïnterviewde in dit verhaal is Nederlander. Hij was jarenlang betrokken bij een De Deur-gemeente onder de grote rivieren.

„Het was mijn schuld. Dus ik hield mijn mond”

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?