Over vier landen bracht de Europese Commissie woensdag advies uit. Waren zij rijp voor het lidmaatschap van de Europese Unie of niet? Kroatië, Roemenië en Bulgarije leverden daarbij niet veel problemen op. Turkije is een ander verhaal.De toetreding van dat land tot de Europese Unie is een zaak die de gemoederen al jarenlang bezighoudt. Frankrijk houdt duidelijk de boot af. De christen-democratische oppositie in Duitsland heeft ook grote bedenkingen tegen Turkije.

In Nederland vormde het Turkse lidmaatschap het breekpunt tussen het kamerlid Wilders en de VVD. Van de grote partijen stelt het CDA zich het meest terughoudend op. Meer dan haar partijgenoot minister Bot lief is.

Zo vindt de Europese Commissie dat Turkije rijp is voor onderhandelingen over de toetreding, maar laat zij in het midden wanneer die nu precies moeten aanvangen. Minister Bot denkt aan de tweede helft van volgend jaar. CDA-fractievoorzitter Verhagen wil echter nog helemaal geen datum noemen.

Ongeacht het startmoment van de besprekingen maakt de Europese Commissie wel duidelijk dat het nog lang zal duren voor Turkije als EU-lid toe kan treden. En ook dan zijn er wellicht regels nodig die de vrije vestiging van Turken in de andere lidstaten aan banden leggen.

Veel politici zouden Turkije het liefst buiten de deur houden, maar weten niet hoe ze dat voor elkaar moeten krijgen. In de meeste landen is de publieke opinie zonder meer tegen het Turkse lidmaatschap.

In de tijd van de koude oorlog, toen Turkije een waardevolle NAVO-bondgenoot was, zijn Ankara vage toezeggingen gedaan over een toekomstig lidmaatschap van de Europese Gemeenschap. Die zijn door de Turkse politieke elite, die zich sinds jaar en dag graag tot Europa rekent, met beide handen aangepakt.

Maar de vraag of Turkije wel tot Europa behoort en of de islamitische cultuur van het land zich wel laat verenigen met de Europese, die toch vanouds door het christendom gestempeld werd, is nooit fundamenteel aan de orde gesteld. Ook het autoritaire en sterk nationalistische karakter van de Turkse maatschappij en de speciale rol van het leger laten zich niet zo maar wegpoetsen.

Daarbij komt dat Turkije een groot land is. Tegen de tijd dat het EU-lidmaatschap gerealiseerd zou kunnen zijn, het grootste land qua inwoners. Dat betekent ook dat de Turken in Straatsburg de grootste groep vormen.

Ongetwijfeld is er de laatste jaren in Turkije het een en ander ten goede veranderd. De Turken hebben op allerlei fronten erg hun best gedaan om aan de eisen van Brussel te voldoen. Allerlei wetten en regelingen zijn aangepast. Maar ook hier geldt: papier is geduldig. Zo is de positie van de protestantse kerken in de praktijk nog altijd moeilijk.

Daarbij moeten we wel bedenken dat de normen van de Europese cultuur die Turkije worden voorgehouden, niet altijd een verbetering zijn. Recent was er veel te doen over het feit dat ook in de nieuwe Turkse wetgeving overspel strafbaar zou zijn. Vanuit Brussel werd meteen alarm geslagen. Zoiets kon per se niet.

Maar het mag dan zijn dat voor veel Europeanen een verbod op overspel volstrekt achterhaald is, dat wil nog niet zeggen dat dat verkeerd is. Ons Wetboek van Strafrecht kende tot in de jaren zeventig eveneens een dergelijk verbod. Niet zonder reden hebben SGP en GPV, maar bijvoorbeeld ook de ARP, zich destijds tegen het schrappen van die bepaling verzet.

Alles bij elkaar genomen is het echter niet verstandig om de Turken Europa binnen te halen. Daarvoor is de kloof met het islamitische en autoritaire Turkije te groot. Daarvoor is ook het draagvlak bij de Europese bevolking te klein.