In de rapportage van de Europese Commissie over de voortgang van de hervormingen in de republiek aan de Bosporus wordt benadrukt dat de toetreding tot de Unie een belangrijke bijdrage kan leveren aan het bereiken van stabiliteit in het Midden-Oosten. Voorts is er de hoop dat Turkije straks als een model voor andere moslimlanden zal fungeren.

De regeringsleiders van de 25 lidstaten moeten op basis van het nu voorliggende voorstel een definitieve beslissing nemen over de start van de besprekingen. Dat gebeurt op 17 december tijdens een vergadering in Brussel. Nederland vervult daarbij een sleutelrol. Het bekleedt dit halfjaar het roulerend voorzitterschap van de EU en voert in die hoedanigheid de regie over dat beraad.

De Commissie constateert dat Turkije rijp is om het voorbereidende overleg, gericht op de invoering van alle gemeenschappelijke regels in de eigen wetgeving, aan te vangen. Zij noemt echter geen concrete datum. Het besluit over dit laatste zal op de top van de presidenten en premiers wellicht nog voor het nodige gesteggel zorgen.

Minister van Buitenlandse Zaken Bot gaf woensdag aan dat hij mikt op de tweede helft van 2005. Ankara wil liever een eerder tijdstip. Eind 2002 hebben de toen vijftien landen van de Unie vastgelegd dat als in 2004 de conclusie zou luiden dat wordt voldaan aan de criteria, de onderhandelingen „onverwijld” beginnen.

De Turkse premier Erdogan heeft met tevredenheid kennisgenomen van het oordeel van de Commissie. „Wij vertrouwen erop dat de positieve toonzetting ook de politieke wil van de staats- en regeringsaanvoerders weerspiegelt. Wij hebben in ieder geval ons huiswerk gedaan”, liet hij weten.

De rapportage is eveneens goed ontvangen door de regeringen in Europa. Zo zei de Duitse bondskanselier Schröder het gunstige advies te verwelkomen. Britse minister van Buitenlandse Zaken Straw prees in een verklaring de vooruitgang die Ankara in de sfeer van de noodzakelijke vernieuwingen binnen de maatschappij heeft weten te bewerkstelligen.

Ook aartsrivaal Griekenland toonde zich verheugd. „Wij geloven dat een Europees Turkije de veiligheid en de welvaart in onze regio bevordert”, aldus een woordvoeder in Athene. De Franse president Chirac, die de ambitie om aan te haken bij de EU steunt, reageerde ingetogen. Hij wees erop dat het overleg zeker tien tot vijftien jaar zal duren. Chirac kampt met flinke weerstand binnen zijn eigen partij en onder de burgers in zijn land tegen de eventuele aansluiting van de Turken.

De christen-democraten zijn in het algemeen terughoudend. Die opstelling werd woensdag tijdens een debat in het Europees Parlement verwoord door de fractievoorzitter van de overkoepelende Europese Volkspartij (EVP), de Duitser Pöttering. Hij waarschuwde dat de EU door de toetreding van Turkije sterk zal veranderen en pleitte ervoor de uitkomst van de onderhandelingen volledig open te houden, in die zin dat ze ook moeten kunnen resulteren in een bevoorrecht partnerschap in plaats van een volwaardig lidmaatschap.

CDA-afgevaardigde Eurlings betoogde dat nog veel hervormingen nodig zijn. Als voorbeeld gaf hij: „Het bouwen van een kerk in Turkije moet even gemakkelijk zijn als het bouwen van een moskee in Brussel.” Eurlings is aangewezen om een rapport te schrijven ter voorbereiding van een debat in en een standpuntbepaling door het EP. Die instelling heeft in dit stadium overigens alleen een adviserende stem. Zij kan de regeringsleiders niets voorschrijven.