: ”Beethovens haar”
Auteur: Russell Martin
Uitgeverij: Manteau/Anthos
Amsterdam, 2000
ISBN 90 7634 193 1
Pagina’s: 271
Prijs: € 19,30 (ƒ 42,50).Van Ludwig van Beethoven (1770-1827) is bekend dat hij tijdens zijn leven behalve aan een steeds erger wordende doofheid ook nog aan een dozijn andere kwalen leed. Was hij daarin een uitzondering of kwam dit in zijn tijd veel meer voor? Zo niet, waarom was dit genie dan lichamelijk een wrak? Velen, met name medische wetenschappers, hebben allerlei hypotheses bedacht, bewijsvoeringen geleverd om hun gedachten over de oorzaak van Beethovens lijden kracht bij te zetten. Het boek ”Beethovens haar” levert het zoveelste, misschien wel het ultieme bewijs.

De Amerikaanse auteur Russell Martin vertelt ons in dit boek hoe de jonge componist Ferdinand Hiller met zijn leraar Johann Nepomuk Hummel Beethovens stoffelijk overschot bezoekt, kort na diens overlijden. Met toestemming van zijn leermeester knipt hij daarbij een lok van Beethovens haar af en laat deze onderbrengen in een medaillon dat hij zijn verdere leven bij zich houdt en bij gelegenheid aan anderen toont. Dit is de hoofdlijn van het verhaal.

Daarnaast laat de schrijver nog twee lijnen lopen. De ene is een beknopte levensbeschrijving van Ludwig van Beethoven die geen nieuwe gegevens bevat, terwijl de derde lijn beschrijft hoe in Amerika de makelaar Ira Brilliant gefascineerd raakt door Beethoven en meewerkt aan de oprichting van een soort onderzoeksinstituut dat zich bezighoudt met het leven en de muziek van zijn idool.

Saus
Hoewel het om een wetenschappelijk onderwerp gaat, lijkt het boek niet met dat doel geschreven. Het resultaat is dan ook een wat detectiveachtig relaas over de zwerftocht van een haarlok, overgoten met een wetenschappelijke dipsaus, uitlopend op een nieuwe hypothese over Beethovens doodsoorzaak. Zo doen ze dat in Amerika wel meer.

Ik moet eerlijk bekennen dat ik met een bijzonder laag verwachtingsniveau aan dit boek begon, maar al lezende er aardigheid in kreeg. Martin kan een verhaal componeren. Door te werken met drie lijnen weet hij de spanning erin te houden, al schakelde ik niet steeds met evenveel zin van de ene lijn op de andere over.

De zwerftocht van de haarlok is zonder meer de meest boeiende, met name het gedeelte dat gaat over de lotgevallen van de Deense Joden. Hoewel er ten aanzien van de episode over Theresienstadt een onnauwkeurigheid voorkomt wat betreft het lot van voormalige Joodse leden van het Concertgebouworkest. Voorzover mij bekend zijn deze op een enkeling na heelhuids teruggekeerd.

Het verhaal over het onderzoek in Amerika –voor de schrijver kennelijk het belangrijkste– komt matig uit de verf. Waarschijnlijk heeft hij vanwege de beschikbare ruimte concessies gedaan. De climax die moet leiden naar de eigenlijke ontdekking van de oorzaak van Beethovens kwalen krijgt daardoor iets geforceerds en werkt niet.

Verloving
De vertaling door Marijke Brutsaert laat nogal te wensen over. Dit komt niet alleen door het gebruik van zinnen en zinsbouw die waarschijnlijk in Vlaanderen gemeengoed zijn, maar meer stoort mij haar gebrek aan elementaire muzikale kennis. Sommige uitdrukkingen zijn gewoon verkeerd vertaald.

Enkele voorbeelden: „Nadat Thayer in 1849 het project had opgestart, moest hij weldra de hulp van schrijver en historicus Hermann Deuters inroepen van wie de voornaamste taak erin bestond Thayers geschriften te redigeren en in het Duits te vertalen, want dat was de taal waarin de volledige biografie moest worden uitgegeven, vond Thayer.”

En: „dat hun lange verloving eindelijk in een huwelijk moest worden voltrokken”, „ik maak mijn finale redelijk goed door”, „muziekconservatorium” en „die een been was verloren.” Vermakelijk, maar soms behoorlijk irritant. Eigenlijk geldt dit voor het hele boek.