„Een aantal van deze gevallen betreft ook gemeenten waar wij contact mee hebben”, zegt Filip Uijl, woordvoerder van Stichting Friedensstimme. Een van hen is evangelist Roman Tulyupa, werkzaam in het verre noorden van Rusland onder de inheemse Nenetsen.

Deze niet-geregistreerde baptist werd ten laste gelegd dat hij mensen had uitgenodigd voor een kerkelijk samenkomst in zijn huis. Twee vrouwen beweerden dat ze religieuze traktaten en liedboeken hadden gekregen. „Ten tijde van de rechtszaak heeft hij ons gevraagd om gebed”, zegt Uijl.

Tulyupa werd uiteindelijk vrijgesproken, maar in meer dan 90 procent van de gevallen eindigde een aanklacht in een veroordeling, zo blijkt uit een recente analyse van Forum 18. Deze mensenrechtenorganisatie baseert zich op beschikbare rechtbankverslagen en stelde een lange lijst op van alle aanklachten.

Daaruit blijkt dat personen van bijna elke religieuze overtuiging zijn vervolgd. Moslims voeren de lijst aan met 62 aanklachten, gevolgd door baptisten (29). Ook evangelische protestanten, een boeddhist en leden van andere religieuze stromingen moesten zich verantwoorden.

„Dat past in het beeld dat wij van Rusland hebben”, zegt de woordvoerder van Friedensstimme. Met regelmaat hoort hij van „broeders” die bestraft worden, maar ook van veroordeelde moslims.

Het totaal aantal aanklachten verschilt weinig in vergelijking met dat van 2018, aldus Forum 18. Wel zijn er veel meer moslims aangeklaagd dan in voorgaande jaren; voornamelijk vanwege het houden van gebedsbijeenkomsten in gebouwen die daar niet officieel voor zijn aangewezen.

De veroordelingen vinden plaats vanwege de „anti-missionaire” wetgeving van Rusland. Onder deze noemer vallen zo goed als alle kerkelijke activiteiten zonder goedkeuring, zegt Uijl. „Bijvoorbeeld het zingen van liederen of een kerkdienst die niet officieel is toegestaan.”

Een dergelijke brede interpretatie van het concept van missionaire activiteit maakt het mogelijk om mensen te vervolgen voor een breed scala aan activiteiten. Zo kunnen kerken beboet worden vanwege het ontbreken van schriftelijke toestemming of het niet geregistreerd zijn.

Kerstmiddag

Dat laatste is vooral problematisch voor de niet-geregistreerde baptisten in Rusland, naar schatting zo’n 100.000. Zij weigeren vanwege principiële redenen een registratie. „Bij een dergelijke inhoudelijke registratie bemoeien de autoriteiten zich met veel kerkelijke zaken, maar die baptisten vinden dat de overheid daar niet over gaat”, verklaart woordvoerder Uijl.

Tijdens een recent bezoek aan Rusland bezocht hij baptisten die wél geregistreerd waren. „Als gemeenteleden een activiteit wilden organiseren, bijvoorbeeld een kerstmiddag voor ouderen, moesten zij eerst aan de autoriteiten toestemming vragen. Dat gaat niet-geregistreerde baptisten veel te ver.”

Op overtreding van de wet staan voornamelijk geldboetes. Deze boetes zijn niet heel hoog, zegt de woordvoerder van Friedensstimme. In het geval van evangelist Tulyupa omgerekend zo’n 70 à 80 euro. Maar het niet betalen van de boete kan wel grotere gevolgen hebben. „De baptisten zijn van mening dat ze niets illegaals doen, en betalen de boete dan ook niet. Dan kan het gebeuren dat bepaalde eigendommen, zoals huisraad of een auto, in beslag worden genomen.”

Geheime dienst

Ondanks dat de veroordelingen grote impact kunnen hebben, wil Uijl niet een te zwart beeld schetsen van de godsdienstvrijheid in Rusland. „Als we de veroordelingen in perspectief van heel Rusland zien, dan zijn het incidenten”, zegt hij. „In China is er sprake van heftige vervolging, maar ik wil voorzichtig zijn om zo over Rusland te spreken.”

Desondanks is er wel zorg. Het beleid voor christenen buiten de Russisch-Orthodoxe Kerk wordt de laatste jaren steeds een beetje strenger. Baptisten in Rusland staan in een negatief daglicht omdat ze gezien worden als buitenlandse christenen, aldus Uijl. „Dat is feitelijk niet de situatie, maar wel het beeld dat bij de gewone Rus bestaat.”

Een zorgwekkendere ontwikkeling is voor Uijl de rol van de Russische geheime dienst, de FSB. Een aantal aanklachten is terug te leiden tot toezicht van deze dienst. „Tot 2016 hadden gemeenten vooral te maken met lokale agenten. Tegenwoordig zien we dat de veiligheidsdienst meer optreedt. Dat is zorgelijk, want die gaat veel gerichter te werk.”