Er was veel aandacht voor KLM in de afgelopen periode. In juni dit jaar bereikte het kabinet overeenstemming over een coronasteunpakket voor KLM van 3,4 miljard euro. Halverwege vorige maand werd bekend dat KLM verreweg de grootste ontvanger is van de steun uit de NOW-regeling. Het bedrijf ontving ruim 290 miljoen euro. Als zulke grote geldbedragen over tafel vliegen, haak je al snel af. En als je niet oplet, vergeet je juist de heel kleine dingen.

KLM vergeet die in elk geval niet. Dit bleek uit een recent oordeel van het College voor de Rechten van de Mens. Te midden van het grote financiële geweld speelde er een principiële discussie over de regels die KLM hanteert over welke diensten zij wel verleent en welke zij juist niet verleent in een bepaalde loungeruimte.

Inbreuk?

Er was een man die veel met het vliegtuig reisde. Hij had toegang tot een specifieke loungeruimte van KLM op Schiphol. Op 11 november 2019 wilde de man in de lounge gaan bidden. Hij pakte zijn reisgebedskleed en ging rustig in een hoekje zitten om in gebed te gaan. Medewerkers van KLM spraken de man aan en vertelden hem dat het niet was toegestaan om te bidden in de lounge. De man kon dat bijvoorbeeld wel doen in het meditatiecentrum van Schiphol.

Misschien is onze eerste gedachte wel dat KLM inbreuk maakte op de godsdienstvrijheid van deze man. Zelf vond hij dat in ieder geval wel. Hij sprak van ongerechtvaardigd onderscheid op grond van godsdienst.

KLM denkt daar heel anders over. De maatschappij vindt dat zij zelf mag bepalen welke diensten zij in de lounge levert. En je mag daar best bidden, als je dat maar doet zittend in een stoel en zonder hard geluid. Bidden op een kleedje mag niet. Yoga beoefenen op een kleedje mag in de lounge immers ook niet. Godsdienst speelt hierbij dus geen rol, volgens KLM.

Het College voor de Rechten van de Mens moest uiteindelijk oordelen over de klacht van de man. Het vertrekpunt is dan (logisch) dat een bedrijf bij het aanbieden van goederen en diensten geen onderscheid mag maken, ook niet op grond van godsdienst. Daar schrikken christenen soms van en dan denken ze: hoeveel ruimte is er nog om voor principes te staan? Veel.

Het is al jaren vaste ‘rechtspraak’ van het College (en de voorganger, de Commissie Gelijke Behandeling) dat een bedrijf zelf mag bepalen welke goederen of diensten het aanbiedt. Anders is het niet werkbaar. Dan moet je bij alles wat je doet of verkoopt erover gaan nadenken of je misschien een bepaalde (sub)groep uitsluit.

Het eindoordeel van het College was dat KLM geen verboden onderscheid maakte op grond van godsdienst. KLM mag dus haar diensten beperken, ook als dat betekent dat je niet mag bidden op een kleedje.

Een kledingwinkel mag dus uitsluitend herenkleding verkopen. En een bedrijf mag weigeren een bepaalde tekst op balpennen te drukken. Zo’n tien jaar geleden is daar al een uitspraak over gedaan. Een stichting had een bedrijf gevraagd om balpennen te bedrukken met een tekst die indruiste tegen de geloofsovertuiging van dat bedrijf. Het bedrijf maakte hiermee geen onderscheid op grond van seksuele gerichtheid.

Jarenlange lijn

In de kern gaat het er dus om dat je geen (rechts)personen mag uitsluiten van bepaalde diensten. Als KLM had gezegd dat alleen mannen niet mochten bidden op een kleedje, dan was het een andere kwestie geweest.

Een oordeel van het College eerder dit jaar maakt dat nog meer duidelijk. Het ging om een zaak tegen de Bunq-bank. Deze stond niet toe dat een islamitische organisatie een bankrekening opende. De Bunq-bank wilde geen bankrekeningen houden van religieuze organisaties. Het College oordeelde dat er verboden onderscheid werd gemaakt op grond van godsdienst. Je kunt niet zonder nader onderzoek (rechts)personen uitsluiten van een zakelijke rekening.

Dit oordeel van het College bevestigt de lijn die al jaren geldt. Soms zijn bepaalde bevolkingsgroepen of kerkelijke denominaties geneigd om snel te spreken over discriminatie of een steeds kleinere ruimte om nog je geloof te belijden. Waak voor een te snelle negatieve blik op de dingen. Als bedrijf of organisatie (of dat nu in de zorg is of ergens anders) heb je veel ruimte om zelf te bepalen welke goederen je verkoopt of juist niet verkoopt en welke diensten je levert of juist niet wilt leveren. Je bent niet verplicht om mee te gaan in diensten of producten waar je zelf niet achter staat. Dat is opnieuw bevestigd in dit oordeel.

Facebook en Instagram

Deze week kwam in het nieuws dat Facebook en Instagram afbeeldingen, foto’s en video’s van Zwarte Piet gaan verwijderen als gebruikers van de platforms daarover klagen. Eigenlijk bepalen Facebook en Instagram dus ook hoe zij hun dienstverlening willen inrichten. De mensen achter bepaalde accounts worden niet geblokkeerd. Maar bepaalde uitingen kunnen wel worden verwijderd omdat ze niet in lijn zijn met hun huisregels. Zou je bij het College een kans maken met een klacht tegen Facebook? Onderscheid op grond van politieke opvattingen? Die kans lijkt klein.

De auteurs zijn werkzaam bij Post & Bouter Advocaten in Barneveld.