„Een radicale vreemdelingenhater”, noemt het Franse dagblad Le Monde de Nederlandse publicist en politicus. De Duitse Frankfurter Allgemeine Zeitung heeft het over een markante „Glatzkopf” die je niet snel vergeet. Een „extreem rechtse individualist”, aldus de Britse BBC. ”De xenofobe leider Fortuyn”, kopt de Spaanse krant El País, met daarbij een foto van Fortuyn die een soort Hitlergroet brengt.

Een gevaar voor paars, zo ziet Le Monde niet alleen de Lijst Pim Fortuyn maar ook de beweging Leefbaar Nederland. „Fortuyn amuseert niet iedereen. Zeker niet de traditionele politieke partijen in Nederland, die hij met geweld aanpakt”, aldus het Franse medium. „Dat leidde tot een verlies van zowel links als rechts in de stad Rotterdam.” Fortuyn heeft het establishment zijn ware gezicht laten zien, signaleert Le Monde vervolgens, toen hij via de Volkskrant te kennen gaf dat het land vol was en dat er geen immigrant meer bij kon. Vandaar de benaming „radicale xenofoob.” Na de verkiezingen van 15 mei zal blijken of het politieke systeem van Nederland zich moet voorbereiden om samen te leven met een soort Jörg Haider in de polders, met als verschil dat Fortuyn zich als pro-Europeaan laat kennen, voegt Le Monde daaraan toe.

Verklaart de toenemende onveiligheid de opmars van populistische partijen in Europa, vraagt de Franse Le Figaro zich af. „Het fenomeen is voelbaar in Zwitserland, Oostenrijk, Frankrijk, België en zelfs nu in Nederland met de verschijning van Pim Fortuyn. Deze homoseksuele tribuun en vreemdelingenhater verleidt het Nederlandse electoraat met provocaties als zou het land vol zijn.”

Opvallend is dat buitenlandse media Fortuyn vrijwel unaniem neerzetten als een populist, te vergelijken met de Oostenrijkse FPÖ’er Haider en een Schill. De laatste is de Duitse rechter die met zijn gloednieuwe PRO meedeed aan de verkiezingen in de stadsdeelstaat Hamburg, waar hij nog geen twee weken na de septemberaanslagen in New York bijna 20 procent van de stemmen haalde. Wat Fortuyn tot dusver van andere Europese populisten onderscheidt, is zijn openlijke homoseksualiteit, merkt de BBC op.

De Duitse Frankfurter Allgemeine Zeitung plaatst bij monde van Dirk Schümer kanttekeningen bij de Hollandse Haider als premier achter de duinen. Nederland is als modelstaat liberaal, economisch succesvol, heeft een geringe werkloosheid en een multiculturele samenleving. Buitenlandse premiers kijken met afgunst naar premier Kok. Of zit het dan toch anders in Nederland? Hoe komt het dat een protestpartij de frontale aanval is begonnen op het poldermodel? Zal Pim Fortuyn op 15 mei eenvijfde van de stemmen behalen? Krijgt Nederland met Fortuyn een Hollandse Haider als premier?

Schümer heeft Fortuyn goed op het netvlies. Een viriel voorkomen in Italiaanse maatpakken, met een ironische welbespraaktheid en voor alles iemand met een populistisch programma. Fortuyn, die je met zijn markante ”Glatzkop” niet snel vergeet, die dikke sigaren rookt en zich met chauffeur in een Jaguar laat rijden, is het tegendeel van de bescheiden-calvinistische stelling doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg. Juist daarom gedraagt Fortuyn zich afwijkend, want hij heeft de maatschappelijke wapenstilstand in het land van konkelende ambtenaren en regenten echt de wacht aangezegd, aldus Schümer, die de Daimler van Fortuyn een Jaguar noemt.

Het programma van Fortuyn is koren op de molen van mensen die schoon genoeg hebben van acht jaar paars, aldus de Frankfurter. Hoewel de zittende partijen Fortuyns programma afdoen als waanzin, behaalde de lijst van Pim Fortuyn toch maar de verpletterende meerderheid in Rotterdam. Net zoals alle populisten heeft Fortuyn succes zolang hij maar niet regeert, en hij lijkt voorlopig niet te stuiten, analyseert de Duitse krant, die alle mogelijke superlatieven uit de kast haalt voor Fortuyn.

Schümer vraagt zich af waarom mensen in Nederland hun ervaren en economisch succesvolle politieke generatie willen inwisselen voor deze „decadente parvenu.” Is het om de belastingdruk of de onveiligheid? Dat komt omdat Fortuyn op briljante wijze het zelfbedrog van het consensus-Nederland aan de kaak stelt. „De belastingopbrengst stijgt weliswaar, maar de belastingbetalers krijgen er steeds minder voor terug. De rechtsstaat functioneert wel, maar voor criminelen enzovoorts worden er altijd weer uitzonderingen gemaakt.” Pim claimt gerechtigheid en doorbreekt taboes, ook over asielzoekers, mullahs, werkschuwen en drugsjunks, wat tot dusver als politiek incorrect gold.

Het zo nuchtere Nederlandse publiek dat voor hem valt, is bovendien „merendeels net onder het gemiddelde geschoold en verdient niet veel.” Dat Fortuyn een Kaapverdische immigrant en zakenman als tweede op zijn lijst plaatste, vindt Schümer een slimme zet. Daarmee weet Fortuyn zich bij voorbaat in te dekken tegen het simpele verwijt van vreemdelingenhater.

De FAZ-redacteur beschrijft dat het welvarende Nederland kampt met kwalen als verkeersinfarcten, onderwijsachterstand, immigratie zonder inburgering en vooral criminaliteit. Op dat soort punten scoren ook de populisten in den vreemde. „In die zin is Fortuyn een leergierige, misschien zelfs meer begaafde leerling van Haider en Schill. Wie hem daarom als een weerzinwekkende populist afdoet, sluit niet alleen de ogen voor de ongrijpbare verschijningsvormen van het onbehagen, maar ook voor de echte oorzaken ervan.”

Want, vervolgt de Frankfurter, als in het rijke Hamburg een Schill, in het welgestelde Oostenrijk een Haider en in het ”boomende” Italië een Berlusconi aan de macht komt, toont dat wel degelijk aan „dat er in onze maatschappijen iets fundamenteels is ontspoord.” Wat heeft een zich onveilig voelende Neerlander aan de sluitende begroting van Kok? Er moet dus iets mis zijn wanneer een „cynische dandy” als Fortuyn weerklank vindt bij de bevolking. Iets rot er in het rijkste werelddeel en met een geniale intuïtie legt Fortuyn de taboes van de sociaal-liberale eenheidsworst bloot. Intussen heeft elke Nederlander het dezer dagen over dingen waar hij eerder nog niet over durfde fluisteren. „Zelfs de in een Marokkaans dorp geboren Nederlandse schrijver Hafid Bouazza doet daaraan mee en verwijt de Nederlanders dat ze naïef omgaan moslimfundamentalisme.”

Misschien is het de winst van Pim Fortuyn dat er een einde is gekomen aan het achter gesloten deuren afhandelen van problemen en het misbruik van de tolerante gedoogcultuur nog verder aan te zien. Daar is Fortuyn volgens de Frankfurter goed voor: de zaken op scherp zetten en een muffe modelstaat wakker schudden. „De nieuwe ster zal zich in de verkiezingscampagne laten bejubelen en vereren, alleen al omdat hij, de antiprediker, het einde van de Hollandse huichelarij predikt, waarachter men de schaduwzijden van het succes lang behendig heeft weten te verbergen.”