Daarbij zijn er in principe drie alternatieven, zo zei hij donderdag in zijn afsluitende betoog op de VU-conferentie over Nederlandse emigranten in Noord-Amerika. Men kan een muur om de groep bouwen om zich zo veel mogelijk af te schermen van de wereld, men kan zich als bruggenbouwer openstellen naar de samenleving en men kan ook een tussenpositie innemen. Dekker gebruikte daarbij het beeld van de ophaalbrug.

Kerken hebben een bepaalde omvang nodig om eigen scholen, eigen communicatiemiddelen en een eigen theologische opleiding te kunnen realiseren. Voor de instandhouding van de groep is ook een sterke ideologie van belang. Er moet voldoende sociaal kapitaal zijn. Men dient een bewust beleid te voeren om de identiteit te handhaven.

Uiteraard zijn in een emigrantensituatie bepaalde aanpassingen onvermijdelijk. Bijvoorbeeld ten aanzien van de taal. Maar de bevindelijk gereformeerden moesten in Amerika en Canada ook met de auto naar de kerk en hadden geen eigen partij meer om op te stemmen.

Sommige elementen uit de gereformeerde traditie staan volgens Dekker haaks op het Amerikaanse leven. Het dogma van de uitverkiezing is moeilijk te handhaven in een maatschappij waarin keuzevrijheid heel belangrijk is. Arminianisme is de basis van de Amerikaanse cultuur.

Bij een starre handhaving van de traditionele identiteit is het gevaar groot dat de kerkleden in twee werelden komen te leven. Een dergelijke sociale schizofrenie doet zich voor als men in de kerk (en eventueel ook in de politiek) de vrouw een gelijkwaardige plaats ontzegt, terwijl men door de week die gelijkheid van man en vrouw als vanzelfsprekend ervaart.

Prof. dr. F. G. Oosterhoff, emeritus hoogleraar geschiedenis aan de universiteit van Winnipeg, behandelde de geschiedenis van de Canadian Reformed Churches, de Canadese vrijgemaakten. In totaal tellen deze kerken 15.000 leden. Zij kozen al vroeg voor de overstap naar het Engels. Zij hebben hun eigen scholen, een eigen lerarenopleiding en een theologische opleiding in Hamilton.

Vrouwen hebben in de kerk geen stemrecht. Men staat terughoudend tegenover liturgische vernieuwingen. Vandaar dat men allerlei ontwikkelingen bij de vrijgemaakten in Nederland vrij kritisch beoordeelt. In Canada gaan de ontwikkelingen langzamer, al valt daar evenzeer te constateren dat jongeren minder kerkelijk besef hebben.

Prof. Oosterhoff constateerde ook een bepaalde beïnvloeding van de gereformeerden in Canada en de VS vanuit de evangelische wereld. Als gevolg daarvan beschouwt men een schepping in zes dagen van 24 uur als fundamenteel. Dat geldt bijvoorbeeld voor de van de Christian Reformed Church afgescheiden United Reformed Churches.

Drs. P. E. Werkman schonk op de conferentie aandacht aan de pogingen om na de Tweede Wereldoorlog in Canada een christelijke vakbeweging tot stand te brengen. Het CNV ontwikkelde in die jaren onder leiding van Ruppert een internationaal program. Internationaal secretaris Fuykschot zag in Canada veel mogelijkheden en stelde zich beschikbaar om die te verwezenlijken. Zo werd in 1952 de Christian Labour Association of Canada opgericht.

De oprichters waren christian reformed, maar Fuykschot, die zich aansloot bij een presbyteriaanse kerk, wilde een veel bredere groep bereiken. De Canadese gereformeerden zagen dit echter al gauw als een bedreiging van de identiteit van hun vakbond. Dat werd versterkt toen Fuykschot de expliciete verwijzing naar de Bijbel uit de statuten wilde schrappen om geaccepteerd te worden door de Canadese autoriteiten.

Ondanks allerlei bemiddelingspogingen uit Nederland, onder anderen door prof. De Gaay Fortman, kwam het tot een breuk tussen de Canadese gereformeerden en het CNV. De Christian Labour Association of Canada bleef klein (thans 25.000 leden). Inmiddels richt zij zich op alle geloofsrichtingen.