Het gebruik van Vioxx (stofnaam rofecoxib) lijkt de kans op hartaanvallen en beroertes bij gebruikers te verdubbelen, zo blijkt uit onderzoek. In de studie kregen 3041 patiënten Vioxx en kreeg een controlegroep van 3315 mensen een nepmiddel. Uit het drie jaar durende onderzoek kwam naar voren dat na achttien maanden de kans op een hartaanval en beroerte bij de mensen die Vioxx slikten twee keer zo groot werd als bij de mensen in de controlegroep. In de eerste anderhalf jaar werd geen verschil tussen beide groepen ontdekt.

Patiënten die het middel gebruiken, kunnen het beste zo spoedig mogelijk contact opnemen met hun behandelaar en op een ander middel overstappen, zo adviseert Merck. Alternatieve medicijnen met dezelfde werking zijn Celebrex (celecoxib) van Pfizer en Dynastat (parecoxib) van Pharmacia. Pfizer gaf donderdag direct een verklaring uit met de verzekering dat Celebrex wel een veilig medicament is. Niettemin gaat de Amerikaanse voedsel- en warenautoriteit FDA ook de veiligheid van andere medicijnen uit de categorie van Celebrex onderzoeken.

Al in oktober 2001 werd in de Journal of the American Medical Association een onderzoek gepubliceerd dat wees op de mogelijke risico’s van Vioxx en Celebrex bij hart- en vaatziekten. Het advies was om voorzichtig te zijn met het voorschrijven van beide middelen bij deze categorie patiënten.

Vioxx en Celebrex zijn populair. In Nederland slikken alleen al 60.000 mensen Vioxx, dat hier wordt verspreid door Merck Sharp & Dohme (MSD), onderdeel van Merck & Co. Vioxx en Celebrex zijn in Nederland respectievelijk in 1999 en 2000 op de markt gekomen. Beide middelen hebben niet alleen een pijnstillende, maar ook een ontstekingsremmende werking. Voor reumapatiënten zijn het belangrijke medicijnen, omdat er bij reuma sprake is van ontstekingsachtige processen in de gewrichten die veel pijn en ook gewrichtsschade veroorzaken.

Vioxx en Celebrex behoren tot de categorie medicijnen die wordt aangeduid als COX-2-remmers. Ze zouden minder maag-darmbezwaren geven dan de traditionele ontstekingsremmers (NSAID’s).

NSAID’s remmen het enzym cyclo-oxygenase-1 (COX-1). Dit enzym is niet alleen betrokken bij ontstekingsreacties, maar speelt ook een rol bij het instandhouden van het slijmvlies van de maag. Remming van COX-1 met medicijnen kan daardoor maag-darmklachten veroorzaken. Vioxx en Celebrex daarentegen remmen het enzym cyclo-oxygenase-2 (COX-2). Dit enzym is eveneens betrokken bij ontstekingsreacties zoals pijn en zwelling. Remming van COX-2 is voor de maag echter minder problematisch. Wel kan het de balans verstoren tussen pro- en antitrombine, twee eiwitten die bij de instandhouding van het juiste evenwicht in de bloedstolling een belangrijke rol spelen. Dit effect verklaart het verhoogde risico op hart- en vaatziekten.

Het besluit om Vioxx uit de roulatie te halen veroorzaakte een schok op de financiële markten. Merck verloor in New York een kwart van zijn beurswaarde en trok deze en de Europese beursgraadmeters naar beneden.

Vioxx bezorgde het farmaceutisch bedrijf vorig jaar een omzet van 2,5 miljard dollar (2 miljard euro) en behoort met zo’n 2 miljoen gebruikers tot de vijf meestverkochte medicijnen van Merck. Sinds de introductie in 1999 zijn alleen in de VS al 91 miljoen recepten voor het gebruik van Vioxx uitgeschreven. Het medicijn is in tachtig landen verkrijgbaar.

Merck heeft als gevolg van het genomen besluit zijn winstverwachting voor dit boekjaar verlaagd. Voorheen raamde het concern de winst per aandeel op tussen de 3,11 en de 3,17 dollar. Het verwacht nu 50 tot 60 dollarcent minder winst per aandeel. Alleen al in het vierde kwartaal schat Merck het verlies aan omzet op 700 tot 750 miljoen dollar. Deskundigen sluiten bovendien niet uit dat patiënten met hoge eisen voor schadevergoeding komen. Bij de presentatie van zijn resultaten over het derde kwartaal, op 21 oktober komt Merck met meer informatie.

Op de beurs in New York ging het aandeel in de uitverkoop. Er werd vijftien keer meer dan normaal gehandeld in het fonds, het aandeel verloor een kwart van zijn beurswaarde en noteerde een prijs van 32,50 dollar, de laagste in acht jaar tijd.

Volgens de bestuursvoorzitter van Merck, Raymond Gilmartin, was het besluit om het medicijn vrijwillig uit de markt te halen de beste oplossing. „We hadden het bij extra waarschuwingen kunnen laten, maar deze maatregel waarborgt de belangen van de patiënten het beste.”