Zou het uitmaken of Zalm dan wel Balkenende het debat van de algemene beschouwingen voert? Die vraag werd begin deze week veel gehoord in de Haagse wandelgangen.Terugblikkend kunnen we zeggen dat het wel degelijk iets uitmaakt. Weliswaar heeft de minister van Financiën erg zijn best gedaan een goed waarnemend premier te zijn en met een onderbouwde visie op alle mogelijke vraagstukken te komen, toch valt niet te ontkennen dat hij uitvoerig inging op financiële thema’s, terwijl hij andere onderwerpen slechts vluchtig behandelde.

Z’n best deed Zalm bijvoorbeeld bij het thema waarden en normen. Daarbij was het winst dat hij aangaf dat hij ruim twee jaar geleden verkeerd is begrepen toen hij bij de regeringsverklaring van Balkenende I schimpend sprak over een overdaad aan „tegeltjeswijsheden.” Die schimpscheut sloeg níét op het debat over waarden en normen, verklaarde Zalm woensdag. Met het feit dat Balkenende dat debat op de politieke en maatschappelijke agenda heeft geplaatst, is de VVD’er het helemaal eens. Zijn kritiek betrof meer in den brede het scheutig toepassen van allerlei slogans in de regeringsverklaring van destijds.

Toch is duidelijk dat dit soort thema’s woensdag, als gevolg van de afwezigheid van Balkenende, niet goed uit de verf kon komen. Neem bijvoorbeeld de kwestie of Nederland een christelijke natie is. Een vraag die door de premier opgeworpen en bevestigend beantwoord is in een interview met NRC Handelsblad.

Diverse fractievoorzitters hadden daar woensdag, bij de algemene beschouwingen, graag over doorgesproken. Dat dit slechts beperkt mogelijk bleek te zijn, is natuurlijk niet alleen te wijten aan een gebrek aan affiniteit van Zalm met dit thema. Het gaat tenslotte om een interview dat niet hij, maar Balkenende gegeven heeft. Dat vraaggesprek goed toelichten, kan per definitie alleen de premier zelf.

Ondertussen is het wel jammer dat dat onderwerp voorlopig moet blijven liggen. Het thema is op zichzelf belangrijk genoeg. Zouden we het er in Nederland met elkaar over eens kunnen worden dat we, qua cultuur en oorsprong, een christelijk land zijn, dan zouden we wellicht wat minder moeite hebben onze houding te bepalen ten opzichte van de oprukkende islam. Wie erkent dat Nederland een christelijk land is, kan vanuit die grondgedachte openbare manifestaties van de islam enigermate aan banden leggen. Al te opzichtig vertoon van de islam past niet in ons land, kan dan de redenering zijn.

Maar dan moeten we het wel over die grondgedachte eens zijn. Dat het hier ver vandaan is, bleek woensdag uit een typische opmerking van Zalm. Is Nederland een land waarin christelijke waarden nog altijd bindend zijn? „Natuurlijk, zie mijzelf. Ik heb een heel goede band met Rouvoet en Van der Vlies, en dat komt natuurlijk door mijn christelijke opvoeding.” Zeker, Nederland is een christelijk land. „We zijn vergeven van de christelijke waarden”, aldus Zalm.

Let wel: vergeven. Zolang velen nog een dergelijke ambivalentie hebben ten opzichte van onze christelijke identiteit, kunnen we een eenduidige houding ten opzichte van de islam wel vergeten.