„Mee eens. Heeft paars er een zooitje van gemaakt? Pim Fortuyn vindt van wel. Deze uitspraak heeft de charme van de duidelijkheid, maar is een holle frase. Acht jaar geleden konden jongeren van mijn leeftijd (28 jaar) regelrecht na hun afstuderen de bijstand in. Die jeugdwerkloosheid is opgelost. Door een sterk hervormingsproces, liberalisering van de handel en het verstevigen van het investeringsklimaat is de Nederlandse ondernemer weer in goed vaarwater terechtgekomen. Is dat de definitie van een puinhoop?

Fortuyn stelt dat paars de zorgsector in de steek heeft gelaten. Dit is een grove onwaarheid: toen paars aantrad in 1994 had de gezondheidszorg vijftien jaar bezuinigen achter de rug. Paars heeft dat schip gekeerd. Waarom er dan nog steeds wachtlijsten zijn? Omdat de afgelopen jaren de vraag naar zorg fors is gestegen, mensen ouder worden en vanwege de krapte op de arbeidsmarkt. Na vijftien jaar kaalslag kun je niet in acht jaar alle problemen oplossen. Maar er is een forse stap in de goede richting gezet. Wel heeft Fortuyn gelijk als hij zegt dat er te veel bureaucratie in de zorg is. Ook D66 wil die terugbrengen. Het is echter niet zo dat zo’n hervorming voldoende geld opbrengt om niet extra te hoeven investeren in de zorg. Uit een vorige maand gepubliceerd rapport bleek dat er op termijn een bezuiniging van maximaal 300 miljoen euro te behalen is. Als Fortuyn stelt dat dit bedrag voldoende is om noodzakelijke investeringen in de zorg te bekostigen, dan bedriegt hij de kiezer.

Paars heeft ook de asielprocedure verbeterd en versneld. Onder leiding van D66-minister Van Boxtel is er een verplichte inburgering van nieuwkomers gekomen en ook een strenger toelatingsbeleid voor economische vluchtelingen. De toestroom van asielzoekers is nu al met een kwart teruggebracht.

Is D66 dan helemaal tevreden over paars? Nee. Waarin paars wat D66 betreft teleur heeft gesteld is de politieke vernieuwing. Met grote moeite heeft D66 de gekozen burgemeester en het referendum binnengehaald, maar PvdA en VVD deden niet van harte mee. Ook vindt D66 dat de PvdA en de VVD te diep in de modder van het poldermodel blijven staan en weinig eigen initiatief tonen op punten zoals de WAO.”

Boris van der Ham, kandidaat-kamerlid D66
„Niet mee eens. Het gaat te ver om te stellen dat Fortuyn met zijn boek de kiezer bedriegt. Omdat ik in tegenstelling tot minister Zalm het boek zelf niet gelezen heb, kan ik niet precies beoordelen in hoeverre hij daarin de waarheid geweld aandoet. Uit de berichtgeving heb ik echter begrepen dat ”genadeloze analyse van de collectieve sector” weliswaar eenzijdig en simplificerend is, maar geen pertinente onwaarheden bevat. In zoverre is het boek gewoon politiek reclamedrukwerk. Daarbij komt dat de manier waarop Fortuyn zijn politieke ideeën uiteenzet, aan duidelijkheid niet te wensen overlaat. Anders dan de paarse kopstukken beweren, maakt Fortuyn het iedereen bijzonder gemakkelijk om te weten waar hij voor staat. Voor de verdenking dat hij probeert het electoraat te misleiden, is weinig reden.

Onder democraten is de beschuldiging van kiezersbedrog een zware. Vaak wordt iemand kiezersbedrog verweten wanneer hij weigert een functie te vervullen waartoe hij is gekozen of tussentijds overstapt naar een andere fractie. Zelfs in die gevallen moet echter bedacht worden dat er gegronde redenen voor de weigering of de overstap kunnen zijn, en dat een gekozen volksvertegenwoordiger onafhankelijk is.

De duidelijkste vorm van kiezersbedrog is willens en wetens beloften niet nakomen. Dat is in het geval-Fortuyn niet aan de orde. Hij heeft nog niet eens de kans gehad om de verwachtingen te beschamen die hij met zijn boek mogelijk heeft gewekt. Ook van deze variant van kiezersbedrog kan daarom vooralsnog geen sprake zijn. Trouwens, wanneer minister Zalm tevens waarschuwt dat degene die op Fortuyn stemt „van een koude kermis thuiskomt”, suggereert hij niet dat Fortuyn teleur zal stellen door níét te doen wat hij in zijn boek belooft, maar juist door dat wél doen.

Volgens mij is Fortuyn niet zozeer misleidend, als wel mis-leidend.”

Patrick Overeem, student politicologie en bestuurskunde aan de Universiteit Leiden.