”Improvisatie. Muziekleven Martin Mans”
Auteur: Jan W. Klijn
Uitgeverij: Jeweka
Bleskensgraaf, 2000
ISBN 90 8043 364 0
Pagina’s: 278
Prijs: € 18,15 (ƒ 39,95).Gezien de talrijke concerten die Martin Mans geeft en de vele, van een foto voorziene, advertenties behoeft zijn naam nauwelijks introductie. Om de band met Mans’ luisteraars te verstevigen, gunt Jan W. Klijn hen in ”Improvisatie” een blik achter de schermen. Ze kunnen lezen over de hechte band tussen Martin en zijn moeder, over de verkoop van bloemkolen, zijn moeite met de scheiding en zijn passie voor het orgel.

Martin Mans bezit de wil om te winnen. Als hij met leeftijdgenoten speelt, maar ook wanneer hij meedoet aan een concours. Hij studeert hard om dit doel te bereiken. Nooit hoeft zijn moeder hem te stimuleren. Hij is bezeten van het orgel. Alleen de drang om te improviseren in plaats van te studeren, vraagt om haar correctie.

Jan W. Klijn baseert zijn boek op de vele gesprekken die hij met Mans voerde. Hij begint zijn verhaal met een baby die rustig wordt als zijn moeder een plaat van Feike Asma draait en sluit af met een concert dat Mans op Asma’s orgel in Maassluis geeft: „Zelf zal Martin de laatste zijn die beweert Feike te evenaren. Anderen trekken die vergelijking wel.” De auteur schetst hoe een Flakkees jochie op elfjarige leeftijd het bejaardenkoor begeleidt en uiteindelijk in Australië zijn opwachting maakt.

Ik weet niet goed in welk genre dit boek past. Het mist het spannende van een roman en de gedetailleerdheid van een biografie. Ik houd het bij een door de schrijver van commentaar voorziene levensbeschrijving. Het verhaal verloopt niet altijd vloeiend. Dit komt onder andere door de natuurbeschrijvingen die de auteur regelmatig invoegt op plaatsen waar ze niet echt functioneel zijn.

Doel van dit boek is duidelijk te maken hoe het „leven van een talentvolle musicus kan verlopen.” Mans gunt ons via Jan Klijn een blik in zijn keuken. Onder meer met de ontboezeming dat hij met volle teugen geniet van een artikel in het Eilandennieuws, waarin een journalist hem naar eenzame hoogte tilt. Eerlijk komt zijn worsteling over het stuklopen van een huwelijk en het spelen van geestelijke muziek naar voren. Toch blijven er vragen over. Terwijl Mans’ muzikale verrichtingen binnen de Gereformeerde Gemeenten uitvoerig aan de orde komen, wordt niet genoemd dat in de Breepleinkerk waar hij sinds 1995 organist is gereformeerden samenkomen. Aan de twee kinderen uit zijn eerste huwelijk is slechts één zinnetje gewijd. Spelen ze geen rol in Mans (muziek)leven?

”Improvisatie” had in muzikaal opzicht dieper af mogen steken. Hoe wil Mans bijvoorbeeld muziek van Bach, Buxtehude, Franck en Strauss interpreteren? Welke koorwerken wil hij nog met zijn mannenkoren instuderen? Beluistert hij wel eens cantates van Bach, symfonieën van Brahms en liederen van Schubert? Hoe beleeft hij zijn muzikále ontwikkeling? Het is te kort door de bocht om alle kritiek op zijn verrichtingen over één kam te scheren en als „afgunst” af te doen. De informatie over de verschillende orgels verschilt sterk. Alle 124 registers van het Walcker-orgel in Riga worden opgesomd, terwijl we over de bouwer en de dispositie van verscheidene andere instrumenten in het ongewisse blijven.

Het gezwollen taalgebruik van de auteur werkt vermoeiend. Het regent omschrijvingen als „in de overvolle kerk krijgt men koude rillingen”, „als gehypnotiseerd legt hij het reusachtige orgel zijn muzikale wil op”, „hij geselt de pedalen”, „in een ongelooflijke harmonie naar hoogtepunten”, „schitterend”, „zeer bezield”, „fantastisch”. Waar blijft een kritische reflectie? Waarom geen soberder toonzetting? Terwijl de musicus in het voorwoord een „zeer kritische meelezer” wordt genoemd.

”Improvisatie” tekent Martin Mans als een harde werker, die het zichzelf niet makkelijk maakt. Leuk is het fragment dat zijn zakelijk inzicht tekent. Als puber trekt hij met een kar vol bloemkolen door het dorp en weet daar handig een slaatje uit te slaan. Hij durft zakelijke risico’s te nemen. Nog steeds. Of het nu het organiseren van een concertreis naar Canada of het uitbrengen van een cd betreft.