Voor de meeste Nederlanders verandert er in de praktijk amper iets als de nieuwe tijdelijke coronawet van kracht wordt, waarschijnlijk in het najaar. Centraal in de Covid-wet staat de „veilige afstandsnorm” die mensen onderling moeten aanhouden buiten de woning. Nu is dat 1,5 meter. Wel zijn meer situaties mogelijk waarin mensen straks samen mogen komen, zoals bij demonstraties, vergaderingen of religieuze bijeenkomsten. Maar in al die gevallen blijft de veilige afstand, bepaald door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), leidend.

Ook mag de politie niet een woning binnentreden om coronaregels te handhaven. Het kabinet heeft ervoor gekozen om het huisrecht te respecteren. Toch blijft het wel mogelijk in te grijpen als iemand een coronafeestje in eigen huis zou geven. De gemeente kan in die gevallen bijvoorbeeld daartegen laten optreden op basis van overlast.

Coronaboetes die mensen krijgen opgelegd als zij de regels niet volgen, belemmeren voortaan niet het krijgen van een VOG, die nodig is om in bepaalde functies aan de slag te mogen gaan. Wel leiden ze tot een (vermelding op een) strafblad. Dat is ook ingrijpend, maar het kabinet vindt een stok achter de deur hier belangrijk, omdat iemand de gezondheid van anderen in gevaar brengt. Het Openbaar Ministerie heeft hier ook nog een stem in. Sommige boetes gaan iets omlaag.

Alle bepalingen in de nieuwe wet zijn om de veiligeafstandsnorm heen gebouwd. De wet is een soort kader dat wordt ingevuld met ministeriële regelingen over allerlei situaties en branches, zoals het openbaar vervoer, de mondkapjes, de manier waarop afstand moet worden bewaard in sectoren. De wet vervangt de huidige noodverordeningen die de veiligheidsregio’s hebben uitgevaardigd op aangeven van de minister van Volksgezondheid.

Ministeriële regelingen worden nu door drie ministers buiten het zicht van de ministerraad en het parlement gemaakt. Straks worden de regelingen voorgelegd aan de Eerste en Tweede Kamer. Als het parlement het er niet mee eens is, kan het erover debatteren en de bepalingen eventueel wijzigen. Dat moeten de Kamers wel binnen een week aangeven. Ook burgemeesters krijgen meer invloed op de maatregelen. Nu dienen ze te handelen naar wat de voorzitters van de 25 veiligheidsregio’s hebben bepaald. Straks is meer lokaal en regionaal maatwerk mogelijk.

Het kabinet hoopt met de nieuwe wet de forse inbreuk die de coronaregels maken op de grondrechten van mensen, een betere wettelijke grondslag te geven. Het kabinet krijgt hiermee geen nieuwe bevoegdheden, benadrukt het.