Tijdens het CDA-congres op 22 en 23 februari werd in het verkiezingsprogramma vastgelegd dat het lesgeld en het boekengeld afgeschaft moeten worden. Dit ging in tegen de zin van lijsttrekker Balkenende en partijvoorzitter De Vries. Zij waren van mening dat deze motie alleen de hogere inkomens ten goede zou komen omdat ouders met inkomens tot plusminus 27.000 euro deze kosten toch al vergoed krijgen. De honderden miljoenen die het de schatkist moet gaan opleveren, worden tot nu toe door de hogere inkomens betaald. Een typisch voorbeeld van hoe een volkspartij het toch weer opneemt voor de hoge inkomens.

De VVD heeft in haar verkiezingsprogramma onder andere opgenomen dat de OZB (belasting op huizen) afgeschaft dient te worden. De grote huizen betalen de hoogste belasting, de heel kleine woningen betalen geen belasting. De eigenaren van kapitale huizen profiteren dan het meest. Bezitters van kleine woningen en huurders hebben bijna geen voordeel. Geschat wordt dat dit VVD-voorstel de staat ongeveer 2 à 3 miljard euro per jaar gaat kosten. Hoe moet het volgende kabinet in de huidige economische omstandigheden nog geld vinden voor nieuw beleid als een grote partij met zulke geldverslindende ideeën de kiezers denkt te paaien?

De drie grote partijen denken er verder niet aan om het systeem van de aftrek van de hypotheekrente voor de inkomstenbelasting ter discussie te stellen. Deze aftrekpost is in hoge mate onrechtvaardig. Hij bevoordeelt de hoge inkomens en discrimineert de lage inkomens en de huurders. Als men stelt dat grosso modo de hoge inkomens in de grote huizen bivakkeren en de lage inkomens in eenvoudige huizen of als huurders door het leven gaan, dan zouden de grote partijen de renteaftrek voor een hypotheek toch moeten bespreken.

Op het congres van de PvdA eind vorig jaar durfde men zelfs geen onderzoek naar de beperking van de hypotheekrente voor de hoge inkomens toe te zeggen, uit vrees voor electorale schade. En dit voor een partij van de ”verworpenen der aarde”.

Tijdens een vergadering van de Maatschappij voor Nijverheid en Handel op 13 februari in Dordrecht werd CDA-leider Balkenende gevraagd waarom het CDA de hypotheekrenteaftrek niet wilde afschaffen of verminderen. Het antwoord kwam erop neer dat je dan het inkomensbeleid zou verstoren. Ook was de maximumtijd dat de hypotheekrente afgetrokken mag worden van de inkomstenbelasting al teruggebracht tot maximaal dertig jaar! Uit dit antwoord met marginale inhoud blijkt dat ook het CDA geen lef heeft of geen weg weet met de hypotheekrenteaftrek.

Geen lef
De grote partijen durven het probleem niet aan te pakken. Alleen de kleine partijen ter linkerzijde besteden aandacht aan dit ”hot item”. Een hoogleraar zei over de renteaftrek: Pa heeft 52 procent voordeel van de aftrek, terwijl zijn zoon met 32 procent genoegen moet nemen.

In dit verband is de voorspelling van ECB-directeur Duisenberg interessant. Hij denkt dat, als gevolg van de invoering van de euro, de belastingen naar elkaar toe zullen groeien. De discussie over de hypotheekrenteaftrek in Nederland zal dan ook onvermijdelijk zijn. Nederland is het enige land in Europa met deze renteaftrek.

Secretaris-generaal Oosterwijk van Economische Zaken stelde dat er in het volgende kabinet veel geld nodig zal zijn voor nieuw beleid onder de huidige slechte omstandigheden. Dan wordt het tijd voor scherpe keuzes. Daarbij gaat het volgens de EZ-topman vooral om de aanpak van de hypotheekrenteaftrek, want daarmee schijnt 2 à 3 miljard euro per jaar gemoeid te zijn. Het zou toch van een goed beleid getuigen om de renteaftrek serieus te bespreken en spijkers met koppen te slaan in verband met het kabinetsbeleid van de volgende vier jaren.

Vooral de PvdA en het CDA, partijen die staan voor een beleid waarbij de zwakken in de samenleving gespaard behoren te worden, hebben nog veel zendingsarbeid te verrichten onder hun kiezers en kamerleden. Waarom de renteaftrek voor alle inkomensgroepen niet gelijk gemaakt? Waarom geen maximumaftrek geïntroduceerd, bijvoorbeeld door uit te gaan van de gemiddelde prijs van een koopwoning in dit land, en deze dan gefaseerd ingevoerd? Het is niet de bedoeling om de inzet of intelligentie van de politici negatief in te kleuren, maar van de bestuurders van dit land mag toch wel verwacht worden dat zij rechtvaardig en zorgvuldig hun werkzaamheden verrichten.

CDA-partijleider Balkenende zei op het congres in Rotterdam dat het niet vreemd is dat veel kiezers ontevreden zijn. Het oplossen van knelpunten en het doorbreken van de gesloten bestuurscultuur vraagt om een andere aanpak. Wellicht hoort de cultuur van de hypotheekrenteaftrek daar in de toekomst ook bij.

Dat zou mede de oorzaak kunnen zijn dat, volgens de laatste politieke barometer, bijna alle grote partijen een flink verlies hebben moeten incasseren. Als zij belangrijke knelpunten blijven negeren, zullen vooral het CDA en de PvdA aan gezag en gezicht inboeten. Met als gevolg: kiezers die het wel geloven en het helaas laten afweten. Of als alternatief naar een kleine partij overstappen.

De auteur was 24 jaar raadslid voor de ARP en later het CDA in Papendrecht.