Voor de grote partijen, de sociaal-democratische SPD en de CDU, zijn het zware verkiezingen. Centraal in de verkiezingsstrijd staan in zowel Saksen als Brandenburg de Hartz-IV-wetten, de hervormingsplannen van de regering-Schröder op sociaal gebied. Die worden in het oosten van Duitsland extra gevoeld omdat de werkloosheid daar naar verhouding hoger is.

Opvallend is dat de bezuinigingsoperatie de christen-democraten meer goodwill kost dan de sociaal-democraten en groenen, en dat terwijl het pakket maatregelen een initiatief van de regering-Schröder is.

Enquêtes wijzen uit dat de mensen vrezen dat met de christen-democraten in de regering er nog harder zou zijn ingegrepen. Bovendien hebben de christen-democraten zich wel achter Hartz-IV geschaard, maar dat ging niet van harte en gebeurde pas nadat er intern de nodige woorden waren gevallen. Het is een bekend gegeven dat de kiezer weinig moet hebben van een verdeelde partij.

Sommige CDU’ers zien dat ook in. „Een consequente inzet voor hervormingen wordt beloond”, zei de plaatsvervangend CDU-voorzitter en minister-president van Nedersaksen, Christian Wulff, eerder deze week tegenover de Frankfurter Allgemeine. „We mogen niet twijfelen. Kiezers worden nergens onzekerder van dan van politici die de weg niet weten.”

Begin dit jaar gooiden de christen-democraten nog hoge ogen in Saksen. De absolute meerderheid, waarmee de CDU sinds 1990 regeert, leek niet in gevaar. Christen-democraten speculeerden over de grootte van de absolute meerderheid die ze deze maand zouden behalen. In 1999 won de CDU met 56,9 procent van de stemmen.

Maar het tij is gekeerd. In juni deden de christen-democraten slechte zaken bij de gemeenteraadsverkiezingen. Extreem rechtse partijen zoals de NPD deden het verrassend goed. CDU-premier Georg Milbradt is tot het inzicht gekomen dat vooral Hartz-IV en een lage opkomst zijn partij stemmen zullen kosten. Sindsdien behoort hij tot de grootste Hartz-critici, reist hij stad en land met de verkiezingsbus af en maant hij de bevolking vooral te gaan stemmen.

Er is Milbradt veel aan gelegen de extreem rechtse partijen uit het deelstaatparlement te houden. „Extreem rechts in het parlement zou de naam van Saksen als toekomstgerichte deelstaat geen goed doen”, aldus de CDU-premier. En: „Wie extreem rechts kiest, creëert geen arbeidsplaats, maar brengt er juist vele in gevaar en houdt investeerders ervan af in ons land te investeren.”

Milbradt blijft tegen beter weten in geloven in een absolute meerderheid voor zijn partij. Volgens de laatste peilingen moet de CDU het doen met ’slechts’ 45 procent van de stemmen. De NDP haalt met de verwachte 5 procent de kiesdrempel. De sociaal-democraten die in Saksen nooit voet aan de grond hebben gekregen, staan op 14 procent in de peilingen en hopen als coalitiepartner van de christen-democraten in de deelstaatregering te komen.

In de deelstaat Brandenburg hopen de christen-democraten als coalitiepartner van de SPD te kunnen blijven fungeren. Beide partijen willen hun verstandshuwelijk doorzetten, maar dan moeten zij wel voldoende stemmen halen.

Het is in Brandenburg met name de PDS, de erfgenaam van de Oost-Duitse communistische SED, die roet in het eten dreigt te gooien. Volgens de laatste peilingen mag de PDS op 31 procent van de stemmen rekenen. Daarmee zou ze in één keer de grootste partij van Brandenburg worden.

De sociaal-democratische minister-president van Brandenburg, Matthias Platzeck, doet er alles aan om te voorkomen. Hij heeft een brochure laten drukken waarin niet minder dan 27 kleurenfoto’s van hem zijn afgedrukt. „Alleen Erich Honecker brak dit record”, merkte de krant Bild spottend op. De brochure is in een oplage van 600.000 als bijlage bij regionale dagbladen gevoegd. De PDS spreekt gekscherend over het poëziealbum van de minister-president.

Met de brochure speelt Platzeck in op zijn populariteit onder het volk. Niet minder dan 60 procent van de keizers heeft Platzeck hoog staan. Zijn populariteit vertaalt zich echter niet in stemmen voor zijn SPD. Die moet het doen met 27 procent van de stemmen, vijf jaar geleden was dit nog 39 procent. De leus ”Wie Platzeck wil moet SPD stemmen” werkt duidelijk niet.

Platzeck heeft zich niet gedistantieerd van Hatz-IV. Hij verdedigt de hervormingsmaatregelen, maar wil wel dat ze op een aantal punten worden aangepast. „De massawerkloosheid is ontstaan omdat we twintig jaar lang geen moed hadden veranderingen door te voeren”, roept hij de mensen toe. Hij oogst er overal applaus mee.

Het grootste probleem is ook voor Platzeck de verwachte opkomst. Net als zijn christen-democratische collega Milbradt roept hij de burgers op zondag hun stem uit te brengen, omdat een lage opkomst in het belang van de PDS is.

Het is de vraag of de oproepen van Platzeck en Milbradt veel zullen uithalen. Al voor de inmiddels beruchte maandagse demonstraties tegen de Hartz-IV-hervormingen constateerden sociologen in het oosten van Duitsland „een groeiende teleurstelling over het dagelijks leven.” Het gevolg: burgers zien het nu van de parlementaire democratie niet in en blijven zondag thuis.