De Britse regering houdt niet op te zeggen dat de driedaagse onderhandelingen in Maidstone, die donderdag zijn begonnen, de „toekomst van onze generatie en van de volgende” bepalen, aldus de minister van Noord-Ierse zaken, Paul Murphy. Dat lijkt misschien zo zwaar aangezet om de bijeenkomst op het hoogste politieke niveau extra gewicht te geven, maar het is geen woord te veel. De crisis in Noord-Ierland duurt al 35 jaar en heeft aan 3600 mensen het leven gekost.

Het was de bedoeling het zelfbestuur in Noord-Ierland na de verkiezingen van vorig jaar november weer te herstellen, maar sinds die tijd is er alleen nog maar vrijwel vruchteloos onderhandeld.

De verkiezingen hadden namelijk een lastige uitslag. Aan beide kanten wonnen de radicale partijen: de protestantse Democratic Unionist Party (DUP) van ds. Ian Paisley en het katholieke, Iers-nationalistische Sinn Fein van Gerry Adams. De meer gematigde partijen die de basis hadden gelegd voor het functioneren van het zelfbestuur na het Goede-Vrijdagakkoord in 1998, verloren hun posities.

De verkiezingen vorig jaar waren nodig omdat al een jaar eerder, in oktober 2002, de Noord-Ierse volksvertegenwoordiging was ontbonden. De Britse regering deed dat omdat katholieke regeringsmedewerkers hadden gespioneerd voor het Ierse Republikeinse Leger (IRA). Vanaf die tijd valt Noord-Ierland weer onder direct bestuur van Londen.

Hoewel er bij de verkiezingen in november wel nieuwe leden zijn gekozen voor de Noord-Ierse Assemblee, zijn die nog steeds niet beëdigd. En ook niemand weet wanneer ze zullen worden ingezworen.

Deel van het probleem is juist dat de regels voor het parlementaire werk opnieuw moeten worden vastgelegd. In de korte tijd dat de volksvergadering functioneerde, golden nogal wat specifieke regels. Belangrijke besluiten bijvoorbeeld konden alleen met een meerderheid onder beide groepen in het parlement (dus zowel onder katholieken als onder protestanten) worden aangenomen. Dus ook als de protestanten slechts eenderde van het parlement in Belfast uitmaakten, konden ze toch wettig besluiten tegenhouden die puur getalsmatig een meerderheid hadden. Dat was een manier om te voorkomen dat de ene groep over de andere zou (gaan) heersen.

De verkiezingsuitslag maakte duidelijk dat de DUP en Sinn Fein het vertrouwen van het volk hadden. Maar in de praktijk lijkt dit onwerkbaar, omdat de partijen twee tegenpolen zijn. Tijdens de korte periode dat het zelfbestuur functioneerde, weigerden bijvoorbeeld DUP-ministers in één kamer te vergaderen met collega’s van Sinn Fein, omdat die verbonden zouden zijn met de katholieke terreurgroep IRA. Hoewel de DUP’ers wel hun ambtenaren stuurden, was dit natuurlijk geen stabiel bestuur.

Behalve over de stemprocedures in het parlement moeten de onderhandelaars op Leeds Castle het eens worden over het voortbestaan van de paramilitaire groepen, waarvan de IRA de belangrijkste is, en de ontwapening daarvan. De leider van de ontwapeningscommissie, de Canadese generaal John de Chastelain, heeft gezegd er drie keer getuige van te zijn geweest dat wapens „onbruikbaar” werden gemaakt. Maar niemand weet hoeveel wapens dat betrof. Bovendien hebben de protestanten geen vertrouwen in een ontwapening die in het geheim plaatsvindt. Velen vrezen dat de IRA in Britse steden nog enorme hoeveelheden semtex-springstof achter de hand houdt om op een slechte dag toe te slaan.

Het feit dat nooit alle wapens zijn overgedragen, bewijst voor de protestanten dat de terreurgroep nog steeds bestaat. En zolang de IRA nog in leven is, wil de DUP geen zaken doen met Sinn Fein, vanouds de politieke tak van de IRA. Paisley en zijn mannen hebben zo vaak herhaald dat „terroristen niet thuishoren in de regering van Noord-Ierland”, dat een akkoord zonder een harde breuk tussen Sinn Fein en de IRA nauwelijks mogelijk lijkt. Ligt er zaterdagmiddag wel een akkoord, dan is Leeds Castle inderdaad een van de mooiste plekjes van de Britse eilanden.