Als de wereld zo vol is van prachtige kleuren, waarom dan toch zwartwitfotografie? Dat is natuurlijk de eerste vraag bij het openslaan van het boek. Is het een erfenis van vroeger tijden, toen de wereld om ons heen slechts in grijstinten vast te leggen was? Nee, zwart-wit fotograferen gebeurt tegenwoordig doelbewust. In bruidsreportages duiken steeds vaker zwartwitplaten op. Op fototentoonstellingen is een aanzienlijk deel van het materiaal verstoken van kleur. Waarom toch?

Allereerst valt een foto door kleuren weg te laten meer op. Het geheel wordt vanzelf abstracter, omdat we de wereld om ons heen niet kennen in grijstinten. De nadruk van de plaat komt meer te liggen op vormen, vlakken en contouren. Fervente zwartwitfotografen vinden dat dergelijke opnamen meer karakter, meer diepte tonen. Dat is ook de reden dat deze techniek vooral gebruikt wordt voor portretten. Erg boeiend om er zelf ook eens mee te experimenteren!

Sproetkleur
Met behulp van filters kan de manier waarop de kleuren van voorwerpen worden vastgelegd op zwartwitfilm gewijzigd worden. Om een blauwe lucht donker te maken kun je bijvoorbeeld een roodfilter gebruiken. Als gebladerte lichter afgebeeld moet worden, kun je dat bereiken met een groenfilter. De vegetatie weerkaatst namelijk vrijwel alleen groen licht, dat het filter goed doorlaat, waardoor de plek op de film of beeldchip licht wordt. Bij een portret met sproeten kan een oranjefilter helpen deze minder opvallend te maken. Oranjebruine sproeten worden namelijk lichter afgebeeld, terwijl ze in het echt donkerder zijn dan de omringende huid. In het resulterende beeld liggen de kleuren van huid en sproet dichter bij elkaar.

Infrarood
Een bijzondere tak van de zwartwitfotografie is het maken van infraroodbeelden. Films die hiervoor geschikt zijn, zijn extra gevoelig in het rode gebied, vooral in het deel dat wij niet kunnen waarnemen, het infrarode. Ooit zijn infraroodfilms ontwikkeld voor toepassingen in de wetenschap, maar ze worden nu ook gebruikt door fotografen die alledaagse dingen op een bijzondere manier willen vastleggen. Wolken absorberen infrarood licht en dus leveren zonnige, heldere dagen het mooiste, meest dramatische resultaat op. Blauwe luchten en water worden bijna zwart, gezond gebladerte bijna wit afgebeeld. Je moet dan wel een roodfilter op het objectief monteren. Een filter dat alleen infrarood doorlaat zou beter zijn, maar dan valt er niets meer te zien door de zoeker van de camera. Besef wel dat de lichtmeter in de camera niets kan met infraroodstraling; maak dus meerdere opnamen met verschillende belichtingen.

Doka-praktijken
Volgens William Cheung is zijn boek het begin van het avontuur met het opwindende medium zwart-wit. Waarschijnlijk laten die beginners de moed echter snel zakken: Jan Modaal met zijn digitale compactcamera heeft weinig aan het boekwerk. De auteur noteert wel dat zwartwitfotografie met een digitale camera mogelijk is door simpelweg de camera zo in te stellen dat de uitvoer enkel nog grijstinten bevat, maar besteedt er verder weinig aandacht aan.

Ook in het gedeelte over het maken van diffuse beelden -na de opname- gaat Cheung alleen in op doka-praktijken, terwijl een dergelijke klus met Adobe PhotoShop sneller te klaren is en in het geval van digitaal fotograferen de enige mogelijkheid is. Overigens betreffen de meeste onderwerpen de fotografie in haar totaliteit, niet enkel de zwartwittak.

Onoverzichtelijk
Behalve het eerste hoofdstuk, dat handelt over de uitrusting van een fotograaf, bestaat het boek uit voorbeeldfoto’s met bijbehorende verhalen. Deze nemen steeds twee pagina’s in beslag. De foto’s zijn niet enkel van de hand van de auteur, het grootste deel is afkomstig van andere fotografen. Bij elke foto is een korte tekst gevoegd, onderverdeeld in kadertjes met de kopjes ”concept”, ”compositie” en ”techniek”. Op zich leest dit prettig, hoewel het geheel er soms wat onoverzichtelijk uitziet.

Omdat zwartwitfotografie geschikt is voor het maken van intiemere beelden, is het menselijk lichaam een geliefd onderwerp. Boeken over zwartwitfotografie bevatten dan ook zeer geregeld schaars of in het geheel niet geklede vrouwen. Deze uitgave valt wat dat betreft mee, maar dergelijke foto’s zijn niet afwezig.