Afschaffen, die dwangsomverplichting is dan al snel de reflex. Maar of de Tweede Kamer er verstandig aan doet om meteen aan dit nogal impulsieve voornemen toe te geven, is de vraag. Beter is het wellicht om eerst in kaart te brengen: wat speelt hier precies?

In de (na)zomer van 2018 speelde de problematiek van langdurig in Nederland verblijvende kinderen zonder uitzicht op verblijfsvergunning weer op. Lili en Howick werden de gezichten van deze weinig benijdenswaardige groep. Om herhaling te voorkomen, riep toenmalig staatssecretaris Harbers de commissie-Van Zwol in het leven. Diens alarmerende rapport verdween al snel op de stapel publicaties die allemaal hetzelfde betogen. Het Nederlandse asielbeleid is zeker Europees gezien sober en streng. Het beter laten functioneren van de IND blijkt al jaren problematisch.

Opvallend aan de bevindingen van Van Zwol was vooral dat het aantal zogeheten kansloze asielverzoeken in het voorjaar van 2019 nog altijd de helft bedroeg van de totale asielinstroom. Dat was een domper voor de VVD-bewindslieden Harbers en Dijkhoff die dat aandeel juist tot nul wilden reduceren met hun zogeheten prioriteringsbeleid.

Die aanpak hield in dat de IND dergelijke kansloze zaken versneld en met voorrang zou afdoen door er intern nog meer capaciteit voor vrij te maken. Dat zou mensensmokkelaars en gelukszoekers dan weer moeten ontmoedigen om Nederland aan te doen. Niet dus, aldus het rapport.

Keerzijde van het prioriteringsbeleid was dat veel reguliere asielzaken tijdelijk in de wachtstand werden gezet. Even daarvoor waren er al 300 IND-ambtenaren op straat gezet, want de asielinstroom was immers teruggelopen. Zo kon het gebeuren dat er rond de afgelopen jaarwisseling al een kleine 9000 reguliere zaken op de start van de behandeling lagen te wachten, waarvan in ruim de helft de wettelijke beslistermijn van zes maanden al verstreken was.

Is het dan vreemd dat asieladvocaten het juridisch instrumentarium van de ingebrekestelling en de beroepsprocedure uit de kast halen om met dwangsommen de behandeling van het dossier af te dwingen? Eigenlijk niet. Zeker in kansrijke zaken is dat eerder een kwestie van procedurele rechtvaardigheid.

De IND zou veel meer zaken op tijd kunnen afronden als een aantal basale zaken in de bedrijfsvoering van de dienst eindelijk eens op orde zou worden gebracht. Broekers wil daarmee aan de slag, maar ze is de vierde VVD-bewindspersoon die zich aan die klus dreigt te vertillen. Is dat niet een klemmende reden om de dwangsom, ook in het vreemdelingenrecht, nog even in ere te houden? Als die prikkel wegvalt, is het risico dat ook zij vlucht in loze spierballentaal veel te groot.