Wie nu langs de Martinikerk loopt in het centrum van Sneek, ziet een kerk die vanbuiten niet echt opvalt. Hoe anders zal dat straks zijn. Wie de ontwerpen bekijkt die gemaakt zijn door Architectenbureau Kijlstra-Brouwer BNA in Beetsterzwaag, ziet dat er feitelijk gewerkt wordt aan een ‘Martinikerk 2.0’. Kosten: ruim 2,1 miljoen euro. Het is daarmee een van de grootste bouwprojecten van een PKN-gemeente in Friesland van de afgelopen jaren.

„Het is een mooi, gedurfd ontwerp. Hulde aan de architecten”, zegt scriba Henk Jan Greven van de protestantse gemeente Sneek. „Ik vind het persoonlijk heel mooi.” Het past volgens hem ook bij de ontwikkeling van de eeuwenoude Martinikerk. De geschiedenis van het godshuis gaat terug op 1498. „Door de eeuwen heen is er gebouwd en uitgebreid, volgens de toen bestaande opvattingen. In die zin gebeurt dat nu ook weer. Nu voegen we een modern gedeelte aan de kerk toe.”

Centrumkerk

De protestantse gemeente Sneek gaat terug van drie naar één kerkgebouw. De Zuiderkerk en de Oosterkerk worden afgestoten en verkocht. De afgelopen jaren werd daar intensief over gesproken en er is een knoop doorgehakt ten gunste van de centrumkerk. De Martinikerk krijgt straks veel meer de functie van stadskerk en een gebouw dat meer multifunctioneel gebruikt kan worden. Dat vereist wel een ander gebouw dan de huidige monumentale kerk.

Gerard Brouwer van Architectenbureau Kijlstra-Brouwer maakte het ontwerp voor de uitbreiding en de verbouw van de kerk. „Het is natuurlijk zonde dat je afscheid moet nemen van twee andere kerken. Dat staat voorop. Tegelijk weten wij ook: je raakt de ruimte kwijt van die beide gebouwen. Dus daar moet je wat mee bij een nieuw ontwerp.”

Hij wijst erop dat dit een hele uitdaging was. „De Grote of Martinikerk is een gebouw waar je van vier kanten de kerk binnen kunt komen, maar niemand heeft een gevoel dat er ook een échte entree is.” Eigenlijk ontbrak in de huidige kerk een gemeenschappelijke ontmoetingsruimte. Dit komt er nu wel, met het groene gebouw, met een ronde koepel. Het wordt gerealiseerd aan de zuidoostkant van de Martinikerk. Daar staat nu de kosterswoning en een kleine uitbouw van de kerk, die worden afgebroken. „Zo komen ook de oude muren van de kerk en sacristie tot hun recht, die nu aan het zicht zijn onttrokken.”

In de nieuwe aanbouw komen verschillende vergaderruimtes, een keuken en toiletvoorziening en een ruimte voor de jeugd. In de klokkentoren, die nu eigenlijk geen functie heeft, zou het kerkelijk bureau een plek kunnen krijgen, zo is het idee. In de kerk zelf komt in het oosterkoor een opvallend omgekeerd schip te hangen. Met veel licht en glazen puien. Ook die ruimte wordt gemoderniseerd en duurzaam gemaakt. Het koor is af te sluiten en zo apart goed te verwarmen, via een warmtepomp. „Door deze aanpassing hoef je niet de hele kerk warm te stoken.”

Architectonisch gebaar

Tjeerd van der Kooi, voorzitter van de bouwcommissie, zegt dat het huidige ontwerp het resultaat is van een oorspronkelijk plan dat in anderhalf jaar tijd „geëvolueerd” is. „Je hebt te maken met twee monumentale gebouwen: de kerk en de klokkentoren. Dus dan worden er nogal wat eisen gesteld, onder meer door de burgerlijke gemeente en welstandscommissie Hûs en Hiem. Zo moet het ontwerp passen in de openbare ruimte. Bij zo’n aanbouw wordt wel een soort van architectonisch gebaar gevraagd, waarbij er gezegd kan worden: dit heeft een toegevoegde waarde voor de omgeving en de stad.”

Volgens Van der Kooi wordt er nu een soort „overdekt plein” gerealiseerd, die gastvrijheid en openheid uitstraalt. Sinds 2017 is de bouwcommissie al aan het werk en in gesprek met allerlei partijen. „Nu kan iedereen ook zien wat de plannen met de kerk zijn. We zijn daar heel open in.”

Bijzonder aan de Martinikerk is de protestantse centraal-opstelling, gecombineerd met de rooms-katholieke as, gericht op het oorspronkelijke priesterkoor, vertelt Gerard Brouwer. „Eigenlijk zie je dit niet veel in protestantse kerken”, aldus de architect. Maar omdat de historie van de kerk teruggaat tot vóór de Reformatie, is dat in de Sneker PKN-kerk wél het geval.

Wie de moderne 3D-impressie ziet van de preekstoel, kan de indruk krijgen dat de kerkzaal ook helemaal gaat veranderen, maar dat is volgens Brouwer beslist niet het geval. ,We creëren alleen wat meer ruimte bij het liturgisch centrum, zodat het podium ook op andere manieren gebruikt kan worden. De preekstoel blijft, net als de banken.”

Theater-opstelling

Mensen die op de galerij (de kraak) zitten, krijgen straks wél een ander zicht. „Nu zie je vanaf boven eigenlijk alleen maar het hoofd van de dominee. We gaan die banken boven trapsgewijs verhogen, zodat er sprake is van een theater-opstelling.” Hûs en Hiem heeft het plan positief beoordeeld en volgens Brouwer zijn naar aanleiding hiervan nu nog enkele aanpassingen doorgevoerd.

Eind december zijn een aanvraag voor een bestemmingsplanwijziging en omgevingsvergunning ingediend bij de gemeente Súdwest-Fryslân. „De burgerlijke gemeente eist nog de nodige aanvullende onderzoeksrapporten. Hiervoor zijn nu offertes aangevraagd en opdrachten verstrekt aan verschillende onderzoeksbureaus’’, aldus Tjeerd van der Kooi.

Dan moet er nog een bestek worden gemaakt en een ondernemer gevonden worden die de verbouw en uitbreiding kan realiseren. Grootste hobbel is nog het geld, want de benodigde 2,15 miljoen euro is er nog niet. „Nee. Daar kan ik heel duidelijk over zijn. We verwachten een deel uit de verkoop van de Zuiderkerk en de Oosterkerk te kunnen financieren, maar ook dan hebben we nog wel subsidies van fondsen nodig. Maar zolang er geen definitieve klap komt op het plan en de vergunningen, kunnen we niet gaan werven. Daar is het wachten nu op.”

Zowel Brouwer als Van der Kooi hoopt dat er nog eind dit jaar begonnen kan worden met de verbouwwerkzaamheden.