Premier Balkenende heeft dat dinsdag in Den Haag gezegd bij de opening van de conferentie over Europese waarden. Hij wil dat de Europese landen samen zoeken naar verbindende waarden en daaraan nieuw elan ontlenen. Dat is nodig om de grote maatschappelijke vraagstukken aan te pakken.

Hij noemde waarden als respect voor de mensenrechten en de menselijke waardigheid, vrijheid, gelijkheid en solidariteit. Deze morele, universele waarden zijn volgens Balkenende in Europa onder meer bedreigd door onverschilligheid en scepsis en een toenemende druk van het eigenbelang.

Verder legt Europa onvoldoende overtuigingskracht en herkenbaarheid aan de dag bij het aanpakken van de grote uitdagingen. „Zolang we niet goed weten waar we samen voor staan, wat ons drijft en motiveert, zijn we onvoldoende in staat om samen actie te ondernemen." Balkenende noemde gezamenlijke actie juist nodig bij het vergroten van veiligheid en de strijd tegen terrorisme.

Bij de totstandkoming van de Europese Unie in zijn huidige omvang is Europa volgens de premier als politieke inspiratie en als gemeenschap van waarden onderbelicht gebleven. „Daarmee kwam de Europese integratie als het ware tot stand achter de rug van de burgers om", aldus de premier’. De Grondwet voor Europa moet een stap in de richting betekenen om dat gemis goed te maken.

Balkenende kreeg veel eer voor zijn initiatief. De vroegere Franse president Giscard d’Estaing prees hem uitvoerig, maar de Britse diplomaat Cooper meende in het debat dat waarden ongeschreven afspraken zijn die het handelen bepalen en waarover niet wordt gesproken. Op grond van de culturele waarden van Europa, zo stelde de Franse filosoof Manent, zal Turkije nooit lid tot Europese Unie kunnen toetreden. Onder leiding van Balkenende moet de Europese Unie dit najaar besluiten of zij met Turkije gaat onderhandelen over toelating.