Het CDA heeft enkele moeilijke weken achter de rug. Daar konden interim-partijbestuur en afgevaardigden afgelopen zaterdag op het partijcongres niet om heen. „Het CDA is nu 21 jaar. Meestal is dat de leeftijd waarop iemand volwassen wordt. Laten we het er maar op houden dat we een mooie jeugd en een woelige puberteit achter de rug hebben", stelde interim-voorzitter De Vries in zijn openingswoord. Voor het overige wilde hij vooral de blik op de toekomst gericht houden.

Een intentie die door de afgevaardigden werd gedeeld. Burgemeester Wienen uit Katwijk: „Met verbazing en boosheid hebben CDA’ers in het land mogen aanschouwen wat hun landelijk bestuur uithaalde. Er was een groot gebrek aan openheid, aan flexibiliteit en aan vertrouwen. Maar wij hebben geen behoefte aan afrekenen, wel aan het trekken van lessen. Laten we de hand aan de ploeg slaan en niet omzien naar hetgeen achter ligt."

Kemphanen
Om het niet omzien naar achter te bevorderen, had interim-voorzitter De Vries de grootste kemphanen van de achterliggende maand, oud-partijvoorzitter Van Rij en oud-fractievoorzitter De Hoop Scheffer, verzocht deze dag thuis te blijven. De Hoop Scheffer verscheen 's middags toch in de zaal. Effect: een luid applaus door de aanwezigen, zij het door sommigen staande en door anderen zittend.

Het was de voormalige kandidaat-lijsttrekker niet te doen de aandacht naar zich te trekken. „Ik kom alleen om Jan Peter toe te klappen." Toch stond hij zaterdagmiddag nog een tweede keer in de schijnwerpers. Bij het vertonen van het ‘nieuwe’ verkiezingsspotje werd per ongeluk het filmpje van vier jaar geleden vertoond. Minutenlang konden de congresgangers zich op een metersgroot doek te goed doen aan verkiezingsretoriek van De Hoop Scheffer. „Ongehoorde blunder, stomme fout", wisten medewerkers van het partijbureau slechts te mompelen.

Het mislukken van het opzetje van De Vries nam zaterdag niet weg dat Balkenende, met zijn maidenspeech voor het CDA-congres, een goede indruk maakte. Dat had niet alleen te maken met zijn losse toon en zijn humor: „De pers heeft het steeds over mijn brilletje, mijn pakken en mijn haar. Maar heeft u al iemand over het haar van de beoogd lijsttrekker van Leefbaar Nederland gehoord?"

Fatsoen
De waardering hield vooral verband met de authentieke wijze waarop de nieuwe leider „de eigen lijn van het CDA" probeerde „neer te zetten." Balkenende bepleitte het teruggeven van verantwoordelijkheden aan maatschappelijke organisaties en instituties en voerde een pleidooi voor heldere waarden en normen in de samenleving. „Fatsoen moet weer op de agenda van politiek en samenleving komen. Fatsoen moet je gewoon doen."

De CDA-fractievoorzitter ergert zich groen en geel aan treinreizigers die hun voeten op de bank leggen. „Maar wie zegt er iets van?" zo vroeg hij zijn partijgenoten retorisch. Dat de diefstal van twee kostbare auto’s bij zijn autodealer op video was vastgelegd, maar dat die opname niet gold als wettelijk bewijs tegen de daders, noemt hij ongelooflijk. „Dat begrijpen mensen niet."

Balkenende vindt dat in Nederland tolerantie te veel tot een vrijblijvendheid is verworden. „Het lijkt wel alsof alles kan en alles wordt getolereerd in de publieke ruimte. Daar moeten we vanaf. Burgers moeten zich weer betrokken voelen bij de samenleving. Daarbij moet de overheid een betrouwbare overheid zijn, een die met dezelfde maat gemeten wordt als die ze oplegt."

Schouderophalend
Voorbeeld is volgens Balkenende de strijd tussen Nederland en Brussel om de subsidies uit de Europese Sociale Fondsen (ESF). „Dan moet de overheid haar betrouwbaarheid tonen. Een claim van 450 miljoen gulden om terug te betalen aan Brussel omdat de uitgaven niet meer verantwoord kunnen worden, kan niet schouderophalend worden afgedaan."