Het was geen SGP- of CU-bijeenkomst waar deze stellingen vrijdag klonken, maar een vergadering van socialisten. Sprekers: een dominee en een ex-dominee. In conferentiecentrum De Rode Hoed in Amsterdam boog het Trefpunt van Socialisme en Levensovertuiging zich over de waarde van identiteit voor organisaties. „Identiteit heeft de afgelopen decennia te weinig aandacht gekregen. Bij veel fusies valt eenzijdig de nadruk op professionaliteit en deugdelijkheid”, vond voorzitter H. Noordegraaf van het trefpunt, dat de PvdA van advies dient. „Veel maatschappelijke organisaties zijn gevlucht in veralgemenisering en efficiency. Woorden als katholiek en christelijk zijn uit de naam geschrapt of men tobt ermee.”

Forumleider W. Breedveld schilderde de situatie van vandaag, anderhalve week na de gemeenteraadsverkiezingen, die nogal wat politici slapeloze nachten bezorgde. „De kiezers zijn op drift. Ze zijn hun ankerpunten kwijt en lopen doelloos rond. Dat zegt iets over de identiteit, of het gebrek daaraan, van de gevestigde partijen. Nadenken over dit thema is actueler dan ooit. Alleen de kleine partijen die aan hun identiteit vasthouden, hebben zich redelijk staande weten te houden. Maar ze hebben niet van de situatie geprofiteerd.”

De mening van de dominee stond vrijdag diametraal tegenover die van zijn voormalige ambtsbroeder. „Onze maatschappij hunkert naar duidelijkheid, naar betrouwbaarheid, naar waarden en normen”, signaleerde ds. A. van Nijen, gereformeerd predikant en tot vorig jaar bedrijfspastor van de NCRV. „Ik pleit voor revitalisering van de christelijke organisaties, niet in de vorm van afgesloten subculturen zoals de oude zuilen, maar actief bijdragend aan de samenleving. Dat kun je pas doen als je geestelijke bagage in huis hebt. Dat pleit dus voor christelijk onderwijs en christelijke organisaties.”

Op ds. Van Nijens stelling „mijn bezieling ontleen ik aan de tien geboden” reageerde docent H. Vijver van de Christelijke Hogeschool Noord-Nederland, voorheen ook predikant in de Gereformeerde Kerken, met de titel van een boek dat hij schreef: ”Daarvoor hoef je niet christelijk te zijn.”

De paniek die in de meeste grote partijen ontstaan is door de opmars van de Lijst Pim Fortuyn (LPF) maakt duidelijk dat het hen ontbreekt aan een bezielend uitgangspunt, stelde ds. Van Nijen. „Dat gebrek zie je ook in de Samen op Weg-kerken, die na bijna veertig jaar van pogingen elkaar te vinden, worden gekenmerkt door conflicten en problemen. Je ziet het ook in de publieke omroepen, die als druppels water op elkaar zijn gaan lijken.”

Dat de ontzuiling het einde van de identiteitsgebonden organisaties moet betekenen, noemde de predikant „onzin. Het probleem is dat veel organisaties de mensen te veel naar de mond praten en weigeren aan zelfkritiek te doen. Je moet met duidelijke uitgangspunten komen en niet met de afgeplatte waarden waarmee bijvoorbeeld de NCRV zich nu presenteert. Christelijke organisaties zouden de tien geboden moeten omzetten in herkenbare programma’s. Dan praat je bijvoorbeeld over eerbied en niet over dat respect dat je eindeloos vaak hoort noemen.”

Vijver herkende zich in Van Nijens situatieschets: te weinig levensbeschouwelijke uitgangspunten in de achterliggende decennia (met als product twee paarse kabinetten), vervlakking door het bedrijfsmatige denken, met als gevolg nu grootschalige ontevredenheid en hunkering naar bezieling. „De mensen wenden zich af van het establishment. Ze wenden zich af van de kerken en kiezen voor de Jomanda’s. Ze wenden zich ook af van de partijen en kiezen voor de politieke Jomanda’s, voor Fortuyn.”

Maar ds. Van Nijens oplossing was die van Vijver niet. „Terugkeer naar de zuilenmaatschappij is niet de juiste weg”, vond hij. „Dat mensen in de kerken en in het Humanistisch Verbond steun vinden bij gelijkdenkenden is prima, maar daarbuiten sluit de indeling in herkenbare zuilen niet aan bij de enorme verbrokkeling in de maatschappij. Je kunt alles niet meer indelen in een paar stromingen, dus moet je je bezieling ontlenen aan al die visies bij elkaar.” In elke organisatie komt in dat debat dan vanzelf een specifiek karakter bovendrijven, vond Vijver.

Directeur-hoofdredacteur L. Kooistra van het Friesch Dagblad zei niets te begrijpen van Vijvers verhaal. „Het probleem van de afgelopen decennia is juist dat geloof en praktijk te veel uit elkaar zijn gehaald. Het geloof is te veel geprivatiseerd.”

J. W. Wits, hoofd public relations van Ernst & Young, moest de vraag beantwoorden of de hunkering naar bezieling ook in het bedrijfsleven herkenbaar is. Niet dus. „Managers die in een klooster gaan mediteren, komen in het nieuws, maar ze zijn echt een uitzondering.”

Wits houdt het dan ook binnenkort voor gezien bij Ernst & Young. Voorheen was hij woordvoerder van het aartsbisdom Utrecht. Per 1 juni wordt hij hoofd pers en communicatie van de Rooms-Katholieke Kerk. Met enige ironie: „Ik keer dus weer terug naar de kerk. Blijkbaar vind ik daar wel de bezieling die ik nodig heb.”