Na twintig jaar in het buitenland gewoond te hebben, ben ik weer terug in Nederland. Dan bezie je het oude vaderland automatisch vanuit een afstandelijker en internationaal perspectief. Het is dan gemakkelijker om verschillen te zien tussen nu en vroeger. Kinderen groeien en veranderen. Ouders zien dat niet, omdat ze elke dag met een kind te maken hebben. Maar een familielid dat ver weg woont en het kind lang niet gezien heeft, valt het op hoe zo’n jongen of meisje gegroeid is.

Mij viel als eerste op dat de oudere generatie er anders uitziet dan die van vroeger. De brozems, rockers en hippies uit de jaren vijftig en zestig konden de tand des tijds niet stoppen. Ze zijn nu zelf oud. Er zijn gelukkig ouderen die in alle opzichten getuigen van wellevendheid en naastenliefde, maar ik schrok toch wel even. Bij het boodschappen doen merkte ik dat het juist oudere mensen waren die de ”private space” van anderen schonden of gauw voordrongen in de rij bij de kassa of bij de bank. In Australië, waar ik lang woonde, zou zoiets nooit gebeuren. De caissière stopt daar ook je boodschappen in je tas. Bij alle supermarkten. Hier in Nederland is de non-verbale boodschap: zoekt u het zelf maar uit, het gaat erom dat we uw geld hebben.

Ik vroeg me af of mijn persoonlijke ervaringen op zichzelf stonden of dat dit gedrag normaal was geworden. Ik sprak er met medechristenen over. „Ja”, zeiden ze, „en het zijn juist vooral ouderen die voordringen en anderen niet in acht nemen.”

”Gentleman”

Het is voor jongeren waarschijnlijk moeilijk om respect op te brengen voor zulke ouderen. De Schrift waarschuwt dat wat ouders doen of nalaten gevolgen heeft voor het volgende geslacht. Dat heeft echt niet alleen te maken met roken of drinken tijdens een zwangerschap, maar is vooral een opvoedingsrealiteit. God liefhebben boven alles en je naaste als jezelf. Als we dat niet doen, gaat het mis met een samenleving.

Mijn huisarts gaf blijk van een strategische visie: „Bij een verkeersknooppunt zijn alle betrokkenen veel sneller thuis als iedereen zijn beurt afwacht. Maar in plaats daarvan denken veel bestuurders alleen aan zichzelf en zorgen ze dat het knooppunt lang geblokkeerd is.” Als je Gods geboden overtreedt, ondervindt niet slechts jij maar ook je omgeving daarvan het nadeel.

Van goede voorbeelden en inspirerende leermeesters wordt een samenleving beter. Het oer-Engelse ideaal van de ”gentleman” is geschoeid op het ”grote gebod”. Verplaats je in de ander. Wees niet slechts beleefd maar ook wellevend. Houd de deur voor een ander open. Als iemand iets laat vallen, raap het dan voor hem op.

Jaren geleden had ik als predikant in Australië een moeilijke begrafenis geleid. Op de terugweg reed ik, gelukkig zachtjes in zijn achteruit, tegen een andere auto. De bestuurder in de andere auto was een jongeman, die met zijn vriendin op vakantie was. De manier waarop hij zich gedroeg, was beschamend voor menig christen. Hij schold niet, was uiterst beleefd en begon zich bijna te verontschuldigen voor de schade aan zijn auto die ik had veroorzaakt.

Wat een tegenstelling met Nederland anno 2020. Of moet ik zeggen anno Domini? Dat brengt ons bij onze eigen reformatorische gezindte, en bij onze jeugd. Welk voorbeeld houden wij hun voor? Eerbied voor God en de naaste? Leren ze aanvoelen hoe hun gedrag en woorden overkomen bij anderen, en bij de Heere zelf? Mijn indruk is dat dit ook in onze kring onder druk staat. Waardoor komt dat?

Voorbeeld

Gebrek aan respect is een groot probleem in onze tijd. Dat kwam schrijnend naar voren bij het vuurwerkmisbruik rond oud en nieuw, maar daar is niet alles mee gezegd. Met het grote gebod staat het wezen van het christendom op het spel. Als dat niet meer nageleefd wordt, blijft een lege huls over.

Gedrag spreekt luider dan vroom gepraat. Hoe u spreekt en omgaat met uw vrouw en met uw naasten, is de koers die u uw kinderen voorhoudt. Als u thuis scheldt of minachtende vragen meent te kunnen stellen, is er een gerede kans dat uw kinderen dat niet alleen normaal vinden maar ook zelf gaan doen. Ook op de reformatorische scholen.

De gevolgen van ons gedrag houden ook verband met de eerste helft van het grote gebod. Gaat u naar de kerk om gemeenschap met de Heere te oefenen, Hem te aanbidden en medegelovigen te bemoedigen? Of is ook onze kerkgang ik-gericht?

We kunnen anderen de indruk geven dat wij aangesteld zijn om de dominee te beoordelen, of dat de kerk een consumentendienst is die zich moet richten op onze behoeften. We prijzen een predikant als hij in ons straatje past, maar als ons vlees geraakt wordt, hebben we kritiek. We verbeelden ons dat alles om ons draait. Dan is het slechts genade als we niet oogsten wat we zaaien.

Het medicijn tegen de oprukkende respectloosheid in onze gezindte is de toe-eigening van het heil. Gods Geest leert klein denken van jezelf, groot denken over God en (vanzelfsprekend) inlevingsvermogen en liefde wat betreft je naaste. De twee kanten van het grote gebod zijn niet los verkrijgbaar.

De auteur is theoloog en classicus.