De Lutherse Wereldfederatie (LWF) en de Pauselijke Raad ter bevordering van de eenheid van christenen (PCPCU) hielden vorige week hun gezamenlijke stafvergadering in Genève. Martin Junge, algemeen secretaris van de LWF, en kardinaal Kurt Koch, voorzitter van de PCPCU, zaten deze voor. Beide instanties besloten om gezamenlijk de excommunicatie van Luther op 3 januari 1521 –500 jaar geleden– te gedenken. In een verklaring wordt verwezen naar het voortgaande proces van rooms-katholieken en lutheranen „van conflict naar gemeenschap.”

Onder deze titel verscheen in 2013 een uitvoerig rapport van de luthers-katholieke commissie van eenheid. Daarin wordt uitgesproken dat het in een tijdperk van „oecumene en globalisering” niet meer aan de orde is om vroegere weergaven van de Reformatie simpel te herhalen. De commissie ziet nog wel verschillen ten aanzien van het ambt, de positie van de bisschop, het ambt van alle gelovigen, de apostolische successie en de paus, maar dat zijn geen „wezenlijke” verschillen meer. De excommunicatie van Luther wordt in het rapport nauwelijks genoemd, wel wordt afstand genomen van Luthers identificatie van de paus met de antichrist.

Viering

De LWF en de PCPCU stellen in een verklaring dat de „oecumenische reis van de afgelopen decennia” het mogelijk heeft gemaakt om een „pijnlijk moment in de geschiedenis” (Luthers excommunicatie, vdZ.) te verbinden met „de gave van eenheid, waarvoor lutheranen en katholieken voortdurend bidden en werken.” De herdenking van Luthers ban vindt plaats op 25 juni 2021 in Rome en zal vergezeld gaan met een liturgische viering. De datum is bewust oecumenisch gepland als aanloop naar de 500e verjaardag van de Augsburgse Confessie, die op dat moment gepresenteerd werd in 1530.

Maar zal de ban over Luther zelf nu worden opgeheven? Volgens bisschop dr. Gerard de Korte is de excommunicatie van Luther formeel opgeheven op het moment dat hij stierf. Thies Gundlach van de Evangelische Kirche in Deutschland merkte recent echter op dat Luther weliswaar door Rome als „leraar van het geloof” wordt gewaardeerd, maar officieel een veroordeelde ketter blijft. Ook in het herdenkingsjaar van de Reformatie is met geen woord gerept over een eventuele rehablitatie van Luther, waarop sommigen toch gehoopt hadden. Kortom: er is volgend jaar wel een gezamenlijke herdenking van Luthers ban, maar van opheffing zal wellicht geen sprake zijn.