„We zeggen nee tegen Salvini en Lega, nee tegen hun gedrag en verbale geweld. We zijn niet langer bereid de lawine van haat en valsheid te accepteren waarmee ze ons dagelijks ondersneeuwen.” Dat zei een van de jonge deelnemers dinsdagavond in Piazza Castello in het centrum van Turijn.

Een paar keer per week wordt wel ergens in Italië zo’n manifestatie gehouden. Opvallend is dat er geen spandoeken en partijvlaggen worden meegedragen, maar alleen afbeeldingen van sardientjes. Ze verwijzen ermee naar hun geuzennaam, die ze te danken hebben aan hun eerste spontane betoging in Bologna op 14 november. Er kwamen zoveel mensen op dat mensen op elkaar stonden „als sardientjes in een blik.”

Wakkerschudden

In Turijn namen dinsdag tienduizenden ‘sardientjes’ deel. Met name Matteo Salvini was daar kop van jut, omdat deze populistische politicus geen blad voor zijn mond neemt. Op dezelfde dag ging in deze stad een rechtszaak tegen Salvini van start omdat hij 3,5 jaar geleden de rechtelijke macht zou hebben beledigd. De Legaleider had tijdens een toespraak gezegd dat die „een kanker is die moet worden uitgeroeid.”

Achter de ‘sardientjes’ zitten vier jonge dertigers die elkaar kennen uit hun studententijd en niet actief zijn in de politiek. Een van hen, de 32-jarige sportleraar Mattia Santori, is het gezicht van de beweging. Hij is een vlotte persoonlijkheid, die zegt dat de ‘sardientjes’ vooral geen politiek willen bedrijven. Santori en zijn collega’s willen alleen maar dat de publieke opinie wordt wakker geschud. Voorlopig hoogtepunt van het protest moet de manifestatie van zaterdag in Rome vormen, als naar schatting honderdduizenden sardientjes bij elkaar komen.

Het is niet de eerste keer dat Italiaanse burgers het initiatief nemen voor vernieuwing. Al decennialang klaagt een groot deel van de Italianen dat het land niet vooruitkomt. De ontevredenheid over de politieke en socio-economische toestand kanaliseerde Beppe Grillo tien jaar geleden in de politieke beweging van de Vijf Sterren (M5S). Deze groeide in korte tijd uit tot grootste partij van het land. Maar sinds de M5S in het pluche zit, is het gedaan met het revolutionaire elan.

Eendagsvlieg?

Het risico dat ook de ‘sardientjes’ eendagsvliegjes zijn, is niet gering. Er is echter een groot verschil met de M5S. Die beweging werd groot door het bewust inzetten van grof taalgebruik en het schoppen tegen de openbare instellingen. De ‘sardientjes’ stellen zich veel gematigder op. De bijeenkomsten verlopen allesbehalve schreeuwerig.

In Turijn werden afgelopen dinsdag bijvoorbeeld twaalf artikelen van de grondwet voorgelezen en het nationale volkslied gezongen. De beweging trekt op die manier niet alleen gematigd-linkse, maar ook gematigd-rechtse mensen aan. Juist op het politieke midden heerst er een vacuum.

Zouden de ‘sardientjes’ nu als politieke partij deelnemen aan de verkiezingen krijgen zij volgens een opiniepeiling van dagblad La Repubblica een kwart van de kiezers achter zich. Het geeft tegelijk aan hoezeer het Italiaanse electoraat zoekende is.