De brancheorganisaties en actiegroepen die zich hebben verenigd in het zogeheten Landbouw Collectief pleiten voor oprichting van een speciaal ontwikkelings- en investeringsfonds. Dat mag volgens hen niet ten koste gaan de rest van de landbouwbegroting. Het bedrag van 2,9 miljard euro zou in de komende vijf jaar beschikbaar moeten komen.

Voorzitter Aalt Dijkhuizen presenteerde de plannen woensdag in Den Haag. Op korte termijn willen boeren hun stikstofuitstoot verminderen door koeien vaker in de wei te laten staan, minder eiwitrijk voer te geven en mest te verdunnen met water. Ook die maatregelen kosten geld. Daarom verlangen ze op korte termijn al 500 miljoen euro.

De stikstof die boerenbedrijven uitstoten zit in ammoniak uit mest. Bij vermenging met urine is de uitstoot hoger, een koe in de wei leidt dus tot minder uitstoot.

Dijkhuizen, voormalig bestuursvoorzitter van de Wageningen Universiteit, zei dat de maatregelen verhoudingsgewijs „niet duur zijn, maar wel geld kosten”. Hij pleitte er verder namens de sector voor om boeren de ‘stikstofruimte’ die ze winnen met milieumaatregelen te laten verhuren aan andere sectoren. Zo wordt het een ‘verdienmodel’.

Op de vraag of de uitstoot op die manier nog afneemt, antwoordde Dijkhuizen dat „maatwerk nodig is” en de verdeling „gebiedsspecifiek moet worden bekeken”. Hij schetste dat stikstofruimte kan worden verplaatst naar plekken waar de uitstoot geen problemen veroorzaakt.

De organisaties zijn wars van dwang. Ze willen een ‘cafetariamodel’ waarin ondernemers zelf bepalen wat ze doen. „Boeren zijn ervan overtuigd dat er iets moet gebeuren”, stelt Dijkhuizen. „Maar de kosten moeten wel worden vergoed.”